Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

TEATR NOWY
IM. KAZIMIERZA DEJMKA

ul. Więckowskiego 15

Budynek teatru został oddany do użytku 1 września 1912 jako Teatr „Scala”. Wybudował go łódzki adwokat Stefan Kobyliński przy udziale Eugeniusza Gundelacha. Przedstawiano tu programy variété. W czasie I wojny światowej i później na tej scenie występowały żydowskie zespoły operetkowe i dramatyczne. Budynek teatru został oddany do użytku 1 września 1912 jako Teatr „Scala”. Wybudował go łódzki adwokat Stefan Kobyliński przy udziale Eugeniusza Gundelacha. Przedstawiano tu programy variété. W czasie I wojny światowej i później na tej scenie występowały żydowskie zespoły operetkowe. 
Teatr Nowy im. Kazimierza Dejmka w Łodzi

W 1933 przeniósł się tutaj Teatr Miejski. Kiedy w styczniu 1940 w Łodzi rozpoczął działalność niemiecki Theater zu Litzmannstadt, budynek po gruntownej przebudowie miał się stać jego główną siedzibą. Prace budowlane przerwano w 1942, a przed wyzwoleniem Łodzi pożar zniszczył część gmachu.

W 1947 ruiny budynku przekazano Towarzystwu Społeczno-Kulturalnemu Żydów i rozpoczęto budowę siedziby dla działającego w Łodzi Teatru Żydowskiego. Tuż przed oddaniem budynku do użytku władze miasta przeniosły tu także zespół Teatru Nowego, a wspólna inauguracja odbyła się 4 lutego 1951. Oba zespoły dzieliły budynek do 1955; w latach 1954–1966 występował tu także zespół Opery Łódzkiej.
Teatr „Scala” do roku 1933 był dzierżawiony zespołom żydowskim i teatrzykom variété, które zyskały wówczas dużą popularność. Na widowni teatru pojawiała się polsko-niemiecko-żydowska publiczność, a lekki repertuar sprzyjał przenikaniu się kultur.
W czasie II wojny światowej postanowiono rozbudować teatr, by mógł pomieścić niemiecki zespół dramatyczny i operowy. W tym celu zajęto dodatkowe parcele między obecnymi ulicami Zachodnią, Więckowskiego i Wólczańską. Nowa widownia była zaprojektowana dla 1100 widzów, a scena miała być wyposażona w najnowsze urządzenia techniczne – scenę obrotową, rozsuwane ściany boczne i zapadnię. Zamierzano wybudować także scenę prób i salę baletową. Planów tych nigdy nie zrealizowano.
Kiedy po wojnie Ida Kamińska objęła dyrekcję Teatru Żydowskiego w Łodzi (od 1949 połączone zespoły łódzki i wrocławski pod nazwą Państwowy Teatr Żydowski) jej pierwszym staraniem było zdobycie siedziby dla teatru. Po przekazaniu TSKŻ prawa do budynku dawnej „Scali”, rozpoczęto społeczną zbiórkę na odbudowę teatru, nadchodziły także darowizny z zagranicy. Jednak do gotowego gmachu wprowadził się także zespół Dejmka, nie posiadający wówczas własnej siedziby. Na amfiteatralnej widowni mogło się zmieścić 723 widzów. Przy oszczędnym wystroju widowni uwagę zwracała płaskorzeźba prof. Borowskiego nad sceną, przedstawiająca „postaci z literatury, dramatu klasycznego i folkloru połączone z piękną alegorią Wolności”. W ciągu pięciu lat współobecności w tym gmachu, dzielono scenę i zaplecze między oba zespoły, choć z czasem występy artystów żydowskich były tu coraz rzadsze. W 1954 siedzibę PTŻ przeniesiono do Wrocławia, a łódzkie występy miały charakter gościnny. Dopiero w 1955 PTŻ przeniósł się do samodzielnej siedziby przy ul. Królewskiej w Warszawie. Jeszcze dziś o korzystaniu z tego gmachu przez dwa zespoły świadczą dwa wejścia, przy których oddzielne kasy i gabloty miały oba teatry (zachodnie – Teatru Nowego, wschodnie – PTŻ). Obecnie widzowie korzystają tylko z wejścia po stronie wschodniej. W 1957, w dawnym magazynie kostiumów PTŻ, utworzono Małą Scenę  dla około stu widzów, po przebudowie w latach 1958–1960 przemianowano ją na Małą Salę, która mieściła wówczas około dwustu widzów. W latach 1993–1998 przeprowadzony został kompleksowy remont teatru według projektu Anity i Cezarego Furmanków.
 

Dzieje Teatru Nowego są związane przede wszystkim z twórczością jego patrona – Kazimierza Dejmka, trzykrotnego dyrektora tej sceny: w latach 1949–1961, 1975–1980 i w 2002, były to najpomyślniejsze okresy tego teatru.
Obecny dyrektor Teatru Nowego, Zdzisław Jaskuła (1997–1999 i ponownie od 2010) zarówno w kształtowaniu repertuaru, jak i w działalności edukacyjnej i popularyzatorskiej silnie podkreśla związek z tradycją Dejmkowską, ale poszukuje nowej własnej formuły dla jej wyrażenia. Dobrym przykładem tej tendencji jest przedstawienie-reenactment Brygada szlifierza Karhana w reżyserii Remigiusza Brzyka.
Teatr Nowy prowadzi cykliczne spotkania w Małej Literackiej z autorami najważniejszych współczesnych książek, a w ramach Filozoficznego Bufetu Teatralnego organizowane są debaty wokół istotnych aktualnych wydarzeń. W teatrze realizowane są także warsztaty edukacyjne dla młodzieży oraz wydawane jest „Proscenium – teatralna gazeta młodych”. Ponadto w teatrze prowadzone są projekty artystyczno-badawcze, np. w 2014 „Awangarda i socrealizm”.
Od 2010 Teatr Nowy jest koordynatorem łódzkiej akcji Dotknij teatru, której inicjatorką jest Anna Ciszowska. Od 2012 wydarzenia w ramach akcji Dotknij teatru, odbywające się z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru, organizowane są w wielu miastach Polski.

 
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWOSTKI

►  Teatr Nowy im. Kazimierza Dejmka w Łodzi, Teatr Nowy w Łodzi, od 2007 pod obecną nazwą.
►  Ul. Więckowskiego 15 dawniej ul. Cegielniana 18.
► Plotka głosi, że fundator tego gmachu wzniósł go dla popularnej artystki variété Loli Stamatti, co tłumaczyłoby początkowo wyłącznie rozrywkowy repertuar tej sceny.
►  Jerzy Urbankiewicz wspomina dyscyplinę, jaką wprowadził w swoim zespole Kazimierz Dejmek: „(…) dyscyplina stała się jednym z kamieni węgielnych Teatru Nowego. Toteż kiedy w Barbarze Radziwiłłównie Gustaw Ludkiewicz grający rolę posła, zgubił za kulisami beret i wszedł z gołą głową, Dejmek wyznaczył surową karę pieniężną jemu, garderobianemu i inspicjentowi. Byli oburzeni o taką surowość. Ale dyrektor nie pobłażał nikomu. (…) Co więcej, samemu dyrektorowi zdarzyło się kiedyś, że w nastroju raczej zabawowym wszedł w czasie przedstawienia w kożuchu na scenę, by się z aktorem, który właśnie grał, umówić na wódkę. Wyznaczył sobie karę i to dla odstraszenia innych – bardzo słoną”.
►  W ramach obchodów 65-lecia Teatru Nowego im. Kazimierza Dejmka 12 listopada 2014 przed wejściem do Małej Sali odsłonięto figurkę zaprojektowaną przez Marcina Mielczarka, przedstawiającą psa Kazimierza Dejmka, który zawsze towarzyszył reżyserowi w pracy.
CZYTAJ DALEJ

WAŻNE DATY

►  12 listopada 1949​ ​– data powstania.
►  4 lutego 1951 – inauguracja odbudowanego gmachu teatru przez występujące tam wspólnie do 1955 Państwowy Teatr Żydowski i Państwowy Teatr Nowy.
►  11 grudnia 1954 – premiera Łaźni Włodzimierza Majakowskiego w reż. Kazimierza Dejmka.
►  6 kwietnia 1958 – premiera Żywotu Józefa w reż. Kazimierza Dejmka.
►  16 grudnia 1961 – premiera Historyi o chwalebnym zmartwychwstaniu Pańskim Mikołaja z Wilkowiecka w reż. Kazimierza Dejmka.
►  13 kwietnia 1975 – premiera Operetki Witolda Gombrowicza w reż. Kazimierza Dejmka.
►  28 września 1975 – premiera Dialogus de passione w reż. Kazimierza Dejmka.
►  14 grudnia 1975 – premiera Garbusa Sławomira Mrożka w reż. Kazimierza Dejmka.
►  21 kwietnia 1979 – premiera Vatzlava Sławomira Mrożka w reż. Kazimierza Dejmka.
►  14 grudnia 1980 – premiera Uciech staropolskich w reż. Kazimierza Dejmka.
►  15 września 2001 – premiera Snu pluskwy Tadeusza Słobodzianka w reż. Kazimierza Dejmka.
►  1 października 2002 – nadanie Kazimierzowi Dejmkowi tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego; promotorką była prof. Anna Kuligowska-Korzeniewska.
►  6 lutego – 18 kwietnia 2003 – protest okupacyjny aktorów Teatru Nowego przeciwko mianowaniu przez Jerzego Kropiwnickiwgo (prezydenta Łodzi) Grzegorza Królikiewicza na stanowisko dyrektora teatru.
►  28 kwietnia 2003 – marsz ulicą Piotrkowską aktorów z całej Polski (ok. 300 osób) wspierających protestujących kolegów z Teatru Nowego.
w grudniu 2003 – w foyer na parterze, przy wejściu na Dużą Scenę, w pierwszą rocznicę śmierci Kazimierza Dejmka umieszczono tablice pamiątkową.
►  12 marca 2004 – w foyer na pierwszym piętrze,  przy wejściu na Dużą Scenę umieszczona została tablica w języku polskim i jidysz upamiętniająca działalność Idy Kamińskiej i artystów Teatru Żydowskiego.
►  14 października 2007 – uchwałą Rady Miejskiej w Łodzi Teatr Nowy otrzymał imię Kazimierza Dejmka.
►  14 listopada 2008 – premiera Brygady szlifierza Karhana Vaska Kani w reżyserii Remigiusza Brzyka i opracowaniu dramaturgicznym Tomka Śpiewaka (Teatr Szwalnia przy ul. A. Struga 90).
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWE POSTACI

  • Zdzisław Jaskuła 
  • Kazimierz Dejmek
  • Ida Kamińska

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

►  Stanisław Kaszyński, Teatr łódzki w latach 19451962, Łódź 1970.
►  Anna Kuligowska-Korzeniewska, Scena obiecana. Teatr polski w Łodzi w latach 18441918, Łódź 1995.
►  Teatr Nowy w Łodzi 1949-1979, red. Stanisław Kaszyński, Łódź 1983.
►  Małgorzata Leyko, Teatr niemiecki w Łodzi w latach 19391944, [w:] Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, red. Krzysztof A. Kuczyński, Barbara Ratecka, Łódź 2001, s. 297-315.
►  Małgorzata Leyko, Ida Kamińska i łódzki teatr żydowski, [w:] Łódzkie sceny żydowskie, red. eadem, Łódź 2000, s. 153–178.
►  Sto lat stałej sceny polskiej w Łodzi 1888-1988, red. Anna Kuligowska, Łódź 1993.
►  Jerzy Urbankiewicz, Sezon w Łodzi nie zaszkodzi. Dzieje teatrów w kominogrodzie z wieloma dykteryjkami, Łódź 1978.
►  Edyta Wiśniewska, Teatr przy ulicy Więckowskiego, „Tygiel Kultury” 1998.
CZYTAJ DALEJ

ul. Zachodnia 93, 90-402 Łódź | www.nowy.pl


POWIĄZANE SPACERY

TEATRY ŁÓDZKIE ZA KURTYNĄ HISTORII

SPACEROWNIK DLA DZIECI, KTÓRE ZABIERAJĄ NA SPACER DOROSŁYCH: NA TROPIE ARLEKINA

Copyright SPACEROWNIK TEATRALNY 2016. All Rights Reserved.

Design by Dominika Naziębły, Łukasz Gosławski. Powered by Wojciech Sowa.