Budynek, który jest obecną siedzibą Teatru Wielkiego w Łodzi, planowany był już od roku 1948 z myślą o Teatrze Narodowym, o który zabiegał dla Łodzi Leon Schiller.
Teatr Wielki w Łodzi
Według projektu Józefa i Witolda Korskich oraz Wiesława Szymborskiego zaczęto przygotowywać fundamenty pod przyszłą budowlę. Prace przebiegały z licznymi przerwami, w 1962 udostępniono zespołowi sale prób, a dopiero w styczniu 1967 oddano budynek do użytku. Był to wówczas najnowocześniejszy budynek operowy i jeden z największych w Europie. Łączna kubatura wszystkich pomieszczeń wynosiła 195 000 m3. Monumentalna bryła Teatru Wielkiego, z wysokim nadsceniem w części tylnej i przeszkloną tzw. przewiązką nad ulicą Sterlinga, która łączy budynek główny z boczną częścią, mieszczącą 22 magazyny na dekoracje, rekwizyty i kostiumy, nie sprawia przytłaczającego wrażenia.
Mimo upływu niemal półwiecza, budynek nie wygląda jak ponura relikwia architektury okresu komunistycznego. Klasycyzujący fronton o długości 50 m składa się z podwójnego ażuru i loggii. Na jego całej długości, około pięciu metrów nad ziemią, przebiega fryz, będący współczesną wariacją motywów antycznych. W górnej części budynek jest przeszklony wielkimi oknami głównego foyer.
Plany stworzenia sceny operowej w Łodzi sięgają okresu międzywojennego, kiedy powołano Towarzystwo Operowe. Nie udało się jednak doprowadzić do powstania zespołu zawodowego i melomani musieli się zadowolić występami gościnnymi, czasami nawet świetnych wykonawców, wśród których byli np. Ada Sari czy Jan Kiepura. Podobnie było w pierwszych latach powojennych, kiedy do Łodzi przyjeżdżał z Bytomia zespół Opery Śląskiej. Dopiero ambicje pedagogów i studentów miejscowego Konserwatorium Muzycznego (obecnie Akademia Muzyczna im. G. i K. Bacewiczów) doprowadziły do powstania wiosną 1954 Stowarzyszenia Przyjaciół Opery, które nakłoniło władze miasta do powołania 1 lipca 1954 Opery Łódzkiej i do 1960 patronowało jej działalności.
Pierwszy zespół dyrektorów stanowili: Mieczysław Drobner (kier. artystyczny), Władysław Raczkowski (kier. muzyczny) i Sabina Nowicka (kier. administracyjny). Początkowo Opera Łódzka występowała na scenie Teatru Nowego (po opuszczeniu jej przez Państwowy Teatr Żydowski) i Teatru im. Stefana Jaracza, korzystając także z sal prób w Domu Kultury przy ul. Traugutta 1. W 1957 Feliks Parnell utworzył 30-osobowy zespół baletowy, którym kierował do 1965. Repertuar Opery Łódzkiej dostosowany był do możliwości zespołu, sceny i zaplecza technicznego (Straszny dwór, Halka Moniuszki, Krakowiacy i górale Bogusławskiego). Kolejnymi dyrektorami byli Tadeusz Laskowski i Stanisław Piotrowski. W zespole wokalnym znaleźli się m.in. Delfina Ambroziak, Lidia Skowron, Romuald Spychalski, Tadeusz Kopacki.
Po przeniesieniu się do nowej siedziby (1967) i przyjęciu nazwy Teatr Wielki było to najbardziej reprezentacyjne miejsca dla kultury łódzkiej. Kolejnymi dyrektorami byli m.in. Wojciech Boczkowski, Włodzimerz Pospiech, Bohdan Wodiczko, Sławomir Pietras. Obecnie funkcję tę pełni Wojciech Nowicki.
Łącznie w dziejach Opery Łódzkiej i Teatru Wielkiego odbyło się około trzystu premier przedstawień operowych i baletowych, wśród których wymienić należy polskie prapremiery oper Romualda Twardowskiego Lord Jim i Maria Stuart oraz wystawienia dzieł Krzysztofa Pendereckiego Diabły z Loudun i Ubu Król. Na otwarcie teatru po ostatniej modernizacji, w kwietniu 2013, wystawiono po raz pierwszy w Łodzi operę Gaetana Donizettiego Anna Bolena. Łódzka scena operowa gościła wielu światowej sławy wykonawców, wśród których byli Fedora Barbieri, Kiri Te Kanawa, Daniela Dessi, Barbara Hendrix, Renato Bruson, Jose van Dam, Placido Domingo, Franco Bonisolli, Andrea Bocelli, Jose Cura.
Łódzki Teatr Wielki posiada bogate tradycje baletowe zapoczątkowane przez Feliksa Parnella, a kontynuowane przez Witolda Borkowskiego, Kazimierza Wrzoska, Janinę Niesobską, Ewę Wycichowską.
Od 1968 co dwa lata Teatr Wielki organizuje Łódzkie Spotkania Baletowe, które są najważniejszym i największym festiwalem tego typu w Polsce. W Spotkaniach Baletowych biorą udział najbardziej znane zespoły tańca i baletu, występowali tu m.in. Balet XX wieku Maurice’a Bejarta, Ballet Rambert z Anglii, Ballet van Vlaanderen z Belgii, Ballet National de Marseille.
CZYTAJ DALEJ
CIEKAWOSTKI
► Jerzy Urbankiewicz zanotował następujące zdarzenie z początków budowy Teatru Wielkiego: „Momentem przełomowym w początkach historii tej budowy było zatwierdzenie planu inwestycji, które – jak gminna wieść niesie – dokonało się w sposób następujący. Dla komisji, która miała podjąć w tej sprawie decyzję, było rzeczą istotną, czy na przyszłym placu budowy są już cegły czy nie. Wobec tego ówczesny dyrektor Zarządu Miejskiego Adam Ginsbert sprawił, że na przyjazd komisji stały w równych sztablach i przeglądały się w wodach wykopu, kiedy zaś komisja odjechała, zwrócił je tam, skąd poprzedniego dnia pożyczył. (…) ale do pierwszej premiery było tak jeszcze daleko, że w wypełnionych wodą wykopach zawiodły się rybki i można było oglądać spragnionych fosforu i sukcesu łodzian, jak godzinami śledzili ruchy spławika”.
► Techniczne wyposażenie sceny w chwili oddania budynku do użytku:
- scena typu szufladowego składająca się ze sceny głównej (27 x 22 x 33m), dwóch kieszeni bocznych (19 x 20 x 10m) i kieszeni tylnej (17 x 20 x 10m),
- scena główna, podscenie i ruszt techniczny o wysokości 53 m,
- głębokość sceny głównej i tylnej wynosi 40 m,
- scena główna wyposażona w siedem zapadni o skoku 6 m,
- średnica sceny obrotowej – 16 m,
- w obrębie sceny zainstalowano 525 obwodów świetlnych.
► Przedstawienia premierowe z okazji inauguracji Teatru Wielkiego w styczniu 1967 odbiły się głośnym echem w całej Polsce. Wymagający krytyk, jakim był Jerzy Waldorf, doceniając wartość artystyczną łódzkich przedstawień, 21 maja 1967 we współpracy z „Orbisem” i Ministerstwem Komunikacji zorganizował pierwszy „pociąg muzyczny” z Warszawy do Łodzi, którym na przedstawienie przyjechało 640 osób. Sprzedaż biletów prowadziło warszawskie biuro „Orbisu” przy ul. Świętokrzyskiej. Wycieczka kosztowała 127 zł wraz z biletem na przedstawienie i trwała 10 godzin. W czasie podróży pociąg był zradiofonizowany, a dyrektor Teatru Wielkiego Stanisław Piotrowski opowiadał historię budowy teatru, zaś Tadeusz Paciorkiewicz zapowiadał nowe przedstawienia.
CZYTAJ DALEJ
WAŻNE DATY
► 18 października 1954 premierą Strasznego dworu Stanisława Moniuszki w reżyserii Jerzego Merunowicza zainaugurowała działalność Opera Łódzka.
► 19–22 stycznia 1967 cyklem premier – Halką Moniuszki, Kniziem Igorem Borodina, Strasznym dworem Moniuszki i Carmen Bizeta – Teatr Wielki zainaugurował działalność w nowym budynku przy pl. Dąbrowskiego.
► 25 maja – 3 czerwca 1968 odbyły się pierwsze Łódzkie Spotkania Baletowe.
CIEKAWE POSTACI
Delfina Ambroziak
Teresa May-Czyżowska
Teresa Wojtaszek-Kubiak
Izabella Nawe
Joanna Woś
Tadeusz Kopacki
Andrzej Saciuk
Zbigniew Macias
Zbigniew Macias
Ewa Wycichowska
CZYTAJ DALEJ
BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI
► Stanisław Kaszyński, Teatr łódzki w latach 1945–1962, Łódź 1970.
► Łódzka scena operowa, red, Krystyna Juszyńska, Łódź 2005.
► Sto lat stałej sceny polskiej w Łodzi 1888–1988, red. Anna Kuligowska, Łódź 1993.
► Teatr Wielki w Łodzi, red. Stanisław Dyzbardis, Łódź 1966.
► Jerzy Urbankiewicz, Sezon w Łodzi nie zaszkodzi. Dzieje teatrów w Kominogrodzie z wieloma dykteryjkami, Łódź 1978.
Teatr Wielki w Łodzi
