ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

TEATR ADAMA MICKIEWICZA W CIESZYNIE

pl. Teatralny 1, 43-400 Cieszyn

Teatr zdecydowano się zbudować na terenie najstarszego centrum wczesnośredniowiecznego Cieszyna. Budowę i wykonanie planu architektonicznego powierzono znanej wiedeńskiej spółce Fellner & Helmer. Z tego też względu 27 maja 1909 roku Hermann Helmer przyjechał do Cieszyna, by dokonać inspekcji prac na Placu Koszarowym. Po akceptacji prac przez Helmera, Towarzystwo Teatralne wystąpiło do miasta z oficjalną prośbą o wyrażenie zgody na budowę teatru.

6 lipca 1909 dokonano pierwszego symbolicznego wykopu. Obecni podczas inauguracji byli Franz Barth – przewodniczący Towarzystwa Teatralnego, Eugen Fulda i Alfred Schimtt, architekci oraz liczne grono mieszkańców Cieszyna. 19 września 1910 roku odbyła się urzędowa kolaudacja gmachu, natomiast uroczystego otwarcia dokonano 24 września. Podczas inauguracji oprócz wystawienia sztuki pt: Fale morza i miłości z przemówieniami wystąpili m.in. Hermann Helmer i Franz Bartha – przewodniczący Towarzystwa Budowy Teatru. W trakcie uroczystości podkreślono, że nowy teatr będzie wyłącznie teatrem niemieckim i nigdy z jego sceny nie padnie polskie słowo. Wówczas nikt nie przypuszczał, że 10 lat później, dokładnie 14 grudnia 1920 roku na scenie teatru cieszyńskiego odbędzie się pierwsze przedstawienie po polsku. Zespół Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie pokazał ZemstęAleksandra Fredry. Trudna sytuacja finansowa teatru po I wojnie światowej (m.in. zmniejszenie dotacji) zmusiła niemieckie kierownictwo do szukania partnera w kwestii współdzielenia kosztów utrzymania budynku. Do umowy przystąpiło Towarzystwo Teatru Polskiego w Cieszynie i dzięki temu możliwym się stało wystawianie sztuk po polsku na deskach gmachu autorstwa spółki Fellner & Helmer.

Nowo otwarty teatr o kubaturze 16944 m3 i pięciu kondygnacjach wybudowany został w stylu późnego wiedeńskiego baroku. Szczególną uwagę zwracała siedmioosiowa fasada główna z trójkątnym ryzalitem. Gzyms „w części ryzalitowej ukoronowany został naczółkiem, wypełnionym nerkowo ukształtowanym oknem oraz płaskorzeźbą w postaci liści, wici roślinnych, rocaille. Nad oknem umieszczono motyw liry oplecionej wicią jako atrybutu Apollina. Całość budynku uwieńczono wysokim, łamanym dachem z lukarnami oraz wieżyczką”

Wnętrze teatru urządzono w trzech kolorach: białym, złotym i czerwonym. Sztukaterie w kształcie liści, muszli czy pawich ogonów zamieszczono przede wszystkim na suficie i obramowaniu sceny. Portal sceny wykończono maską Melpomeny. „Wnętrze teatralnego gmachu rozwiązano niezwykle funkcjonalnie, z zachowaniem przejrzystości układu komunikacyjnego. Po bokach owalnego westybulu umieszczono klatki schodowe prowadzące na pierwsze i drugie piętro. Na wprost wejścia umiejscowiono kasę biletową, po jej bokach znalazły się wejścia do korytarza okalającego widownię. Z korytarza prowadziło dziesięć drzwi na widownię oraz do lóż proscenicznych. (…) Teatr dysponował 770 miejscami, zarówno siedzącymi, jak i stojącymi (parter, cztery rządy miejsc stojących na II balkonie dla klakierów)…”. Nie zapominano także o fosie orkiestrowej i zadbano o dobrą akustykę w teatrze. Szept ze sceny słyszalny jest w dziewiątym rzędzie II balkonu. Punkt najlepszej słyszalności, obliczony wg architektów, mieści się w piątym rzędzie na parterze.

CZYTAJ DALEJ

CIEKAWOSTKI

► W czasie II wojny światowej i latach okupacji przeprowadzono pierwszy od otwarcia generalny remont budynku. Wówczas zamontowano scenę obrotową i żelazną kurtynę. „Po wyzwoleniu Cieszyna (3 V 1945 roku), teatr zamiennie pozostawał w administracji Teatru Polskiego w Bielsku-Białej oraz władz miasta Cieszyna. Teatr prowadził ożywioną działalność impresaryjną i prezentował wszystkie spektakle, które w swoim repertuarze posiadał teatr bielski. Od 1993 r.oku Teatr im. Adama Mickiewicza pozostaje pod zarządem Miasta Cieszyna”.

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

► Urszula Wieczorek, Od wędrownej trupy do teatru zawodowego. Dzieje niemieckiego teatru w Cieszynie od początku XVIII wieku do roku 1944, Katowice 1993.

► Mirosława Pindór, Teatr w Cieszynie i jego stuletnie dzieje (1910-2010), Wydawnictwo Logos Press, Cieszyn 2010.

► Strona internetowa Teatru im. Adama Mickiewicza w Cieszynie. http://www.teatr.cieszyn.pl/2,O-teatrze.html

► Archiwum Państwowe w Katowicach. Oddział w Cieszynie. Zespół: Akta Miasta Cieszyna; Zespół: Deutscher Theaten/erein Teschen 1910–1939.

► Książnica Cieszyńska

► Muzeum Śląska Cieszyńskiego

► Odezwa o wsparcie dla idei budowy teatru w Cieszynie, Książnica Cieszyńska

► Statut Ciszyńskiego Towarzystwa Budowy Teatru z 1902 roku, Książnica Ciszyńska

► Brzeski H., Teatr Polski Ośrodka Bielsko-Cieszyn, [w:] „Zaranie Śląskie" 1947, z. 1-2.

► Cieszyński Teatr im. A. Mickiewicza wczoraj i dziś, red. F. Glajc, K. Okrzesik, Cieszyn 1979.

► Fołtyn J., Teatr im. A. Mickiewicza, „Cieszyński Rocznik Muzealny" 1970-1971, red. R. Mrózek, Cieszyn 1972.

► Glajc Franciszek, Rzecz o cieszyńskim teatrze, Cieszyn 1995.

► Gołębiowski K., Mrózek R., Życie kulturalno-umysłowe [w:] Cieszyn. Zarys rozwoju miasta i powiatu, Katowice 1979.

► Iwanek W., Architektura historyzmu i secesji w Cieszynie (Próba zarysu), [w:] Z dziejów sztuki Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, Katowice 1982.

► Pindór M., Teatr w Cieszynie i jego stuletnie dzieje (1910-2010), Wydawnictwo Logos Press, Cieszyn 2010.

► Spyra J., Teatr w Cieszynie, „Wiadomości Ratuszowe" z dn. 6 V, 20 V, 3 VI, 17 VI 2005 r.

► Świecka architektura Cieszyna, „Rocznik Cieszyński" III, Cieszyn.

► X-lecie Państwowego Teatru Polskiego Bielsko-Cieszyn 1945-1955, Bielsko-Biała 1955.

CZYTAJ DALEJ