Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

NARODOWY STARY TEATR
IM. HELENY MODRZEJEWSKIEJ

ul. Jagiellońska 5

Stary teatr zawdzięcza swoje powstanie ówczesnemu dyrektorowi Jackowi Kluszewskiemu,który z charakterystyczną dla siebie fantazją założył się, że wybuduje teatr… w sześć miesięcy. I zakład wygrał. Zlecił przebudowę dwóch własnych kamienic na rogu wówczas – ul. Bezimiennej (dziś Jagiellońskiej) i ul. Szczepańskiej. 1 stycznia 1799 roku odbyła się uroczysta inauguracja.
Kraków: Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej
Za pośpiech w budowie płacono jeszcze długie lata, teatr od samego początku wymagał ciągłych poprawek i remontów. Wejście główne znajdowało się w tym samym miejscu co dzisiaj. Wyjście z parteru ulokowane było od placu Szczepańskiego. Dach nakryto łamanym dachem gontowym. Fasadę teatru otynkowano na zielono. Scena i widownia ulokowane były jak współcześnie – równolegle do placu. Na pierwszym piętrze mieściła się bala balowa, w której organizowano reduty.
Teatr działał do 1830 roku i przez następne dwanaście lat trwał zamknięty, w oczekiwaniu na nowe premiery. Zespół krakowski występował wówczas przy ul. św. Jana. W 1843 roku nastąpiło ponowne otwarcie teatru, powiększonego o dokupioną kamienicę od strony pl. Szczepańskiego. Przez kolejne pięćdziesiąt lat rosła sława teatru krakowskiego i jego znacznie jako sceny narodowej. Teatr odznaczał się wybitnymi dyrektorami (Hilary Meciszewski w latach 1843-1845; Stanisław Koźmian 1866-1885) i aktorami z Teresą Palczewską, Janem Królikowskim, Józefem Rychterem, Heleną Modrzejewską, Antoniną Hoffmann, Feliksem Bendą czy Wincentym Rapackim na czele. W 1882 roku do mocno już zniszczonego gmachu teatru od strony placu Szczepańskiego dobudowano drewniane schody, które miały ułatwić ewakuacje w czasie pożaru. Budowa nowego gmachu stała się dla władz miasta koniecznością.
Od 21 października 1893 cała działalność teatralna została przeniesiona do Teatru Miejskiego przy pl. św. Ducha 1. Budynek „starego teatru” przeznaczono głównie na działalność koncertową. W latach 1903-1906 gmach został przebudowany pod kierunkiem Tadeusza Stryjeńskiego i Franciszka Mączyńskiego. Wspaniały przykład architektury secesyjnej publiczność podziwia do dziś, dzięki pracom konserwatorskim prowadzonym od 1999 roku. W 1945 roku rozpoczęła się nowa historia sceny przy placu Szczepańskim.
W 1956 roku teatr zyskał patronkę w osobie sławnej aktorki Heleny Modrzejewskiej, a w 1991 status prawny sceny narodowej. Od 23 lutego 2001oficjalna nazwa teatru brzmi: Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej. Oprócz Dużej Sceny teatr dysponuje jeszcze czterema salami: Nowa Scena, SALA HELENA, STREFA BE oraz Salą Kameralną przy ul. Starowiślnej 21. Działa także Muzeum Starego Teatru.
 

CZYTAJ DALEJ

CIEKAWOSTKI

► Teatr zamknięty na cztery spusty - W 1830 roku wygasł kontrakt Jacka Kluszewskiego z rządem. Kontraktu nie odnowiono. Kluszewski jako właściciel gmachu zaproponował nowemu dyrektorowi bardzo wysoką cenę za dzierżawę. Jan Mieroszewski rozpoczął poszukiwania przestrzeni, którą można zaadoptować na teatr. Kluszewski rozkazał zamknąć gmach teatralny i nie otwierać go aż do jego śmierci. Teatr pozostał więc na długie lata zamknięty. Dopiero po śmierci „Starego Apollina” jak nazywano sławnego dyrektora, jego spadkobiercy odsprzedali teatr miastu.

► Hoffmanka - Nieobecną patronką Starego Teatru wydaje się być Antonina Hoffmann (1842-1897). Po ukończeniu Szkoły Dramatycznej w Warszawie debiutowała w Krakowie 29 grudnia 1860 roku i występowała tutaj do końca życia, stając się najznakomitszą przedstawicielką szkoły krakowskiej, zwanej także szkołą koźmianowską.

WAŻNE DATY

►  1 stycznia 1799 – otwarcie teatru, Jacek Kluszewski otrzymuje przywilej na dawanie przedstawień w języku niemieckim oraz na organizowanie redut.
►  1804 – początek przedstawień w języku polskim.
►  13 sierpnia - 8 października 1809 – gościnne występy zespołu Wojciecha Bogusławskiego z Warszawy. Wielki entuzjazm krakowskiej publiczności. Występy m.in. Alojzego Żółkowskiego, Józefy Ledóchowskiej, Bonawentury Kudlicza, Ludwika Adama Dmuszewskiego. Był to pierwszy kontakt krakowskiej publiczności ze znakomitą sztuką aktorską oraz reżyserią. Dla ówczesnego antreprenera także poważny kłopot – jak sprostać oczekiwaniom publiczności?
►  Kwiecień 1810 – Kluszewski ogłosił bankructwo i zamknął teatr. Aktorzy próbowali prowadzić teatr na własny rachunek, ale nie było ich stać na dzierżawę budynku od Kluszewskiego.
►  Lipiec 1810 – powstanie tzw. „teatru kilkołokciowego” (teatr prowadzony przez Szymona Niedzielskiego, Walentego Kratzera i Antoniego Bensę w kamienicy przy ul. Szewskiej 8).
►  Lipiec 1810 – ponowne otwarcie teatru na pl. Szczepańskim.
►  13 sierpnia – 25 października 1820 – występy gościnne zespołu lwowskiego pod dyrekcją Jana Nepomucena Kamińskiego.
►  2 maja 1830 – zakończenie sezonu pod dyrekcją Kluszewskiego. Jego umowa wygasła z dniem 31 października 1830. Przez ponad 12 kolejnych lat, aż do 1 stycznia 1843 budynek stał pusty. Przedstawienia teatru krakowskiego odbywały się w Teatrze przy ul. św. Jana. Budynek zaczęto nazywać „starym teatrem”.
►  4 lutego 1841 – zmarł Jacek Kluszewski. Po śmierci właściciela teatru, spadkobiercy odsprzedali budynek miastu.
►  1 stycznia 1843 – inauguracja budynku po przebudowie.
►  11 listopada 1843 inauguracja dyrekcji Hilarego Meciszewskiego (jego finansowym wspólnikiem był J. Mączyński).
►  25 sierpnia 1845 rezygnacja Hilarego Meciszewskiego ze stanowiska dyrektora.
►  27 kiwetnia 1854 – 28 maja 1863 – dyrekcja Juliusza Pfeiffera.
►  1 października 1865 – inauguracja teatru pod kierunkiem hrabiego Adama Skorupki i Jana Tomasza Seweryna Jasińskiego.
►  7 października 1865 – pierwszy Heleny Modrzejewskiej na krakowskiej scenie w roli Sary, w sztuce Salomon Wacława Szymanowskiego.
►  1866–1885 – kierownictwo Stanisława Koźmiana.
►  1885–1893 – dyrekcja Jakuba Gliksona.
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWE POSTACI

  • Jacek Kluszewski
    • Pierwszy architekt teatru Szczepan Humbert (1756-1829) był pochodzenia Francuzem, w 1788 został mianowany budowniczym miasta Krakowa. W 1796 otrzymał obywatelstwo miejskie i wstąpił do cechu murarzy i kamieniarzy, następnie był inspektorem Urzędu Budownictwa Wolnego Miasta Krakowa. Był dobrym znajomym Kluszewskiego, mieszkał w jego pałacu w Krzysztoforach i wykonywał dla niego liczne zamówienia. Był przedstawicielem klasycyzmu w architekturze Krakowa. Przebudował m.in. dawną mennicę na Hotel Drezdeński, a także przebudował Hotel Saski i Hotel po Różą. Wykonał m.in. ołtarz w Domku Loretańskim oraz był współtwórcą kopca Kościuszki. Był także fundatorem Instytutu Technicznego (dzisiaj Zespół Szkół Mechanicznych nr 1). Przy tej szkole ma do dziś swoją ulicę. 
  • Tadeusz Chełchowski
    • (1802-1861) - gdy obejmował dyrekcję Starego Teatru 8 grudnia 1840 miał już za sobą ponad dziesięcioletnie doświadczenie dyrektora zespołów wędrownych. Ostra krytyka Hilarego Meciszewskiego sprawiła, że został usunięty ze stanowiska dyrektora, choć kontrakt miał podpisany na osiem lat. Meciszewski po własnym dyrektorskim doświadczeniu wycofał dawne zarzuty. Chełchowski uchodził przede wszystkim za znakomitego reżysera i kierownika, odkrywcę i wychowawcę wielu aktorskich talentów (m.in. Józefa Rychtera, Ignacego i Michała Chomińskich, Anastazego Trapszę, Józefa Komorowskiego, Marceliny Ekerowej). Kierował teatrem krakowskim także w latach 1849-1853.
  • Teresa Palczewska
    • (1805-1858) - aktorka, tancerka, reżyser. Pochodziła z aktorskiej rodziny i już jako dziecko występowała na scenie Teatru Narodowego. Początkowo częściej występowała jako tancerka, stopniowo przechodząc do ról dramatycznych, w których święciła największe triumfy. Była uznawana za wybitnie inteligentną i charyzmatyczną aktorkę, znającą dzięki licznym podróżą senny europejskie. Z powodzeniem tłumaczyła wiele dramatów. Była mistrzynią Bogusława Dawisona, Jana Królikowskiego, Józefa Rychtera. Z zespołem krakowskim była związana z przerwami od 1840 roku, jednak w maju 1844, za dyrekcji Meciszewskiego zerwała umowę i powróciła do Warszawy.
  • Juliusz Pfeiffer

    • (patrz Teatr przy ul. Jana).

  • Hilary Meciszewski
    • (1802-1855) - z wykształcenia prawnik, z zawodu skuteczny polityk, wydawca i redaktor „Tygodnika Krakowskiego”, w którym pisywał recenzje teatralne. Od młodości pasjonat teatru – sam grywał w amatorskich przedstawieniach. Od 1843 ogłaszał w „Gazecie Krakowskiej” Uwagi o teatrze krakowskim, które zostały później wydane w formie książkowej, w tym samym roku otrzymał dyrektorską nominację. Był reformatorem teatru od repertuaru (ustanowił kanon dawnych i współczesnych dramatów polskich i obcych), sztuki aktorskiej, reżyserii, po niespotykany dotąd w Krakowie poziom inscenizacji, do których własnych kosztem sprowadzał dekoracje z najlepszych zachodnich pracowni. Zasłynął inscenizacją Dziewicy Orleańskiej F.Schiller, olśniewając Kraków grą zespołową, nowymi kostiumami i obrazami płonącej katedry. Jego krótka dyrekcja, choć nie zmieniła stanu krakowskiej sceny, wyznaczyła poziom, do którego nawiązywali późniejsi wielcy dyrektorzy teatru krakowskiego – Stanisław Koźmian i Tadeusz Pawlikowski.
  • Adam Skorupka
    • (1820-1872) – pochodził z zamożnej rodziny ziemiańskiej. Młodość spędził w Paryżu gdzie rozwijała się jego miłość do teatru. To jemu zamożni mieszkańcy Krakowa, uzbierawszy pieniądze na podźwignięcie teatru powierzyli kierownictwo sceny. Dyrektor teatru w latach 1865-1871. Udało mu się także otworzyć teatr w Krynicy, gdzie latem występował zespół krakowski. W 1871 ogłosił pierwszy krakowski konkurs dramatyczny.
  • Stanisław Koźmian
  • Antonina Hoffmann
  • Helena Modrzejewska
  • Feliks Benda
  • Wincenty Rapacki
CZYTAJ DALEJ

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

►  Kazimierz Nowacki, Dzieje teatru krakowskiego. Architektura krakowskich teatrów, Kraków 1982.
►  Hilary Meciszewski, Uwagi o teatrze krakowskim. Wybór pism teatralnych, wybór i opracowanie Dariusz Kosiński, Kraków 2008.
►  Jan Michalik, Dzieje teatru w Krakowie w latach 1865-1893. Przedsiębiorstwa teatralne, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.
►  Jan Michalik, Dzieje teatru w Krakowie w latach 1865-1893. Instytucja artystyczna, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004.
►  Jerzy Got, Antonina Hoffmann i teatr krakowski jej czasów, Warszawa, Kraków 1965.
►  Józef Szczublewski, Żywot Modrzejewskiej, Warszawa 1977.
►  Stanisław Koźmian, Teatr. Wybór pism, opracował Jerzy Got, t. 1-2, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1959.
CZYTAJ DALEJ
AUTOR: Agnieszka Wanicka

ul. Jagiellońska 5, 31-010 Kraków | www.stary-teatr.krakow.pl


POWIĄZANE SPACERY

TEATRALNY KRAKÓW
HELENY MODRZEJEWSKIEJ

SPACEROWNIK DLA DZIECI, KTÓRE ZABIERAJĄ NA SPACER DOROSŁYCH - „KRAKOWSKIMI ŚLADAMI TADEUSZA KANTORA”

KRAKOWSKIE SKANDALE TEATRALNE

Copyright SPACEROWNIK TEATRALNY 2016. All Rights Reserved.

Design by Dominika Naziębły, Łukasz Gosławski. Powered by Wojciech Sowa.