ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

TEATR POLSKI W POZNANIU

ul. 27 grudnia 8/10

Teatr Polski w Poznaniu powstał w XIX stuleciu. Walka o budowę sceny, na której można by grać spektakle po polsku, była swoistym aktem sprzeciwu wobec zaborców. 26 czerwca 1869 uchylono tzw. ustawę procederową, wymagającą zgody władz na przedstawienia w językach innych niż urzędowy niemiecki. Powstała spółka, która postawiła sobie za cel wybudowanie polskiego teatru, a budowa została sfinansowana ze składek społecznych Polaków żyjących pod zaborami, co upamiętnia napis „Naród Sobie” na elewacji teatru. Budynek został zaprojektowany przez Stanisława Hebanowskiego zgodnie z ówcześnie panującymi tendencjami dotyczącymi architektury teatralnej. W jego konstrukcji widać inspiracje włoskim renesansem. Gmach zlokalizowano przy ulicy Berlińskiej (dziś ulicy 27 grudnia).

Poznań: Teatr Polski w Poznaniu

Pierwsza nazwa brzmiała: Teatr Polski w Ogrodzie Potockiego i upamiętniała jednego z darczyńców, którzy przyczynili się do powstania sceny – hrabiego Bolesława Potockiego. Hrabia przekazał na rzecz spółki odpowiedzialnej za budowę teatru działkę, na której miał stanąć teatr. Ostatecznie jednak budynek zlokalizowany został w innym miejscu – przy ulicy Berlińskiej (dziś ulicy 27 grudnia). Działkę Potockiego sprzedano, a pieniądze przeznaczono na zakup nowej posiadłości od Stanisława Hebanowskiego. To właśnie on zaprojektował nowy gmach teatru i zrzekł się wynagrodzenia za swoją pracę. 8 kwietnia 1873 położono kamień węgielny pod budowę nowej sceny. Działka, na której powstawał teatr miała powierzchnię 2 tysięcy metrów kwadratowych, co uniemożliwiało wzniesienie teatru jako budowli wolnostojącej. Aby gmach wyglądał reprezentacyjnie wzniesiono go w głębi posesji i poprzedzono dziedzińcem z fontanną.

W budownictwie teatralnym XIX wieku zachodziło wiele zmian. W latach sześćdziesiątych architekci projektujący kolejne sceny poszukiwali inspiracji we włoskim renesansie. W realizacji poznańskiej motyw dotychczas stosowanego portyku zastąpiony został przez loggię. Widownię w typie balkonowo-lożowym zaplanowano w sposób bardziej konwencjonalny. Dla mniej zamożnej publiczności przewidziano miejsca na trzecim balkonie. Utworzono też parter dla uczącej się młodzieży. W sumie teatr mógł pomieścić około 500 osób. 21 czerwca uroczyście otwarto teatr spektaklem zagranym przez amatorów (Wąsy i peruka Józefa Korzeniowskiego). 25 września uroczyście zainaugurowano istnienie stałej sceny zawodowej spektaklem Zemsty Aleksandra Fredry. Dyrekcję na dwa sezony objęli dwaj aktorzy galicyjscy: Karol Doroszyński ze Lwowa i Władysław Terenkoczy z Krakowa. Po ustąpieniu Terenkoczego Doroszyński prowadził teatr do 1881 roku.

Do 1918 roku repertuar teatru zaspokajał przede wszystkim potrzeby mieszczańskiej publiczności. W latach międzywojennych w repertuarze teatru dominowały współczesne dramaty polskie. Gmach przetrwał wojnę i teatr wznowił działalność w marcu 1945 roku. Niezwykle ważnym czasem dla rozwoju poznańskiej sceny była dyrekcja Wilama Horzycy (1948-51). W późniejszych latach zmiany na dyrekcyjnym stanowisku następowały często. Ważnym momentem było objęcie w roku 2000 dyrekcji przez Pawła Wodzińskiego i Pawła Łysaka. Teatr Polski znalazł się wtedy w centrum najważniejszych współczesnych wydarzeń teatralnych, w repertuarze pojawiły się teksty „nowych brutalistów”, a w koprodukcjach powstały głośne spektakle: 4.48 Psychosis Sarah Kane w reżyserii Grzegorza Jarzyny oraz Oczyszczeni Sarah Kane w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego.

Dziś Teatr Polski gra na trzech scenach: Dużej Scenie, Malarni i Galerii. Malarnia – scena kameralna teatru otwarta w połowie lat osiemdziesiątych, przeszła gruntowną modernizację. Od listopada 2011 roku widzowie mogą oglądać spektakle w całkowicie przebudowanej przestrzeni. Galeria rozpoczęła działalność 25 marca 2011 roku. Przeznaczona jest przede wszystkim na prezentacje małoobsadowych spektakli, współczesnej dramaturgii, a także czytań scenicznych.

Teatr był również organizatorem festiwalu „Bliscy nieznajomi” (od 2007 do 2015 roku) i konkursu dramaturgicznego „Metafory rzeczywistości” (od 2008 do 2015 roku).

CZYTAJ DALEJ

CIEKAWOSTKI

► Data powstania: 21 czerwca 1875.

► Teatr Polski w Poznaniu ma najstarszą scenę obrotową w Polsce i jedną z najstarszych w Europie. To scena ręczna – żeby zaczęła się obracać, pracownicy techniczni muszą wejść na pomosty i trzymając za specjalne uchwyty zacząć kręcić. Od lat 90. mechanizm nie jest już używany. Ostatnim spektaklem, w którym wykorzystano możliwości zabytkowej obrotowej sceny był Tajemniczy Ogród.

► Wilam Horzyca odwołany z funkcji dyrektora Teatru Polskiego w 1951 roku, odchodząc rzucił podobno klątwę na Poznań i scenę, którą zarządzał. Klątwa miała trwać pięćdziesiąt lat.

WAŻNE DATY

► 1875–1881 dyrekcja Karola Doroszyńskiego (na początku w duecie z Władysławem Terenkoczym).

► 1881–1882 dyrekcja Łucjana Kościeleckiego.

► 1882–1883 dyrekcja Aleksandra Podwyszyńskiego.

► 1883–1896 dyrekcja Franciszka Dobrowolskiego.

► 1896–1908 dyrekcja Edmunda Rygiera.

► 1908–1912 dyrekcja Andrzeja Lelewicza.

► 1912–1914 dyrekcja Nuny Młodziejowskiej-Szczurkiewiczowej i Bolesława Szczurkiewicz.

► 1918–1933 dyrekcja Bolesława Szczurkiewicza (w latach 1920–1922 z Romanem Żelazkowskim).

► 1933–1938 dyrekcja Roberta Boelke.

► 1938–1939 i 1945–1948 dyrekcja Władysława Stoma.

► 1948–1951 dyrekcja Wilama Horzycy.

► 1951– dyrekcja kolektywu: Jerzy Kordowskiego, Stefana Orzechowskiego i Tadeusza Muskata (przewodniczący).

► 1951–1953 dyrekcja Władysława Woźnika.

► 1953–1956 dyrekcja Aleksandra Gąssowskiego.

► 1956–1958 dyrekcja Romana Sykały.

► 1958–1959 dyrekcja Ireny i Tadeusza Byrskich.

► 1959–1963 dyrekcja Jana Perza.

► 1963–1967 dyrekcja Marka Okopińskiego.

► 1967–1970 dyrekcja Jerzego Zegalskiego.

► 1970–1971 dyrekcja Andrzeja Ziębińskiego.

► 1971–1973 dyrekcja Zbigniewa Pawlaka.

► 1973–1981 dyrekcja Romana Kordzińskiego.

► 1981–1982 dyrekcja Mikołaja Grabowskiego.

► 1982–1985 dyrekcja Tadeusza Peksy.

► 1985–1993 dyrekcja Grzegorza Mrówczyńskiego.

► 1993–1997 dyrekcja Zbigniewa Jaśkiewicza.

► 1997–1998 dyrekcja Lecha Raczaka.

► 1998–2000 dyrekcja Waldemara Matuszewskiego.

► 2000–2003 dyrekcja Pawła Wodzińskiego (Paweł Łysak – wicedyrektor).

► Od 2003 dyrekcja Pawła Szkotaka.

CZYTAJ DALEJ

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

► 125 lat. Twierdza i teatr. Księga Jubileuszowa Teatru Polskiego w Poznaniu (1875-2000). Red. Krzysztof Kurek. Poznań 2000.

► 130 lat Teatru Polskiego w Poznaniu (1875 - 2005). Red. Marta Mielcarek, Joanna Nowak. Poznań 2005.

► Architektura teatralna w Polsce. Red. Dorota Buchwald, Monika Jarzyna, Piotr Morawski. Warszawa 2011.

► Ewa Guderian-Czaplińska: Albumy teatralne. Artyści poznańskich scen 1918-1939. Poznań 2003.

► Ewa Guderian-Czaplińska: Teatralna Arkadia. Poznańskie teatry dramatyczne 1918-1939. Poznań 2004.

► Józef Ratajczak: Życie teatralne Poznania. Część I-IV. Poznań 1983-1985.

► Naród Sobie - Teatr Tobie. Red. Anna Maśląkowska, Joanna Nowak. Poznań 2011.

► Teatr Polski w Poznaniu 1875-1975. Red. Andrzej Jakimiec. Poznań1975.

► Uśmiech Melpomeny. Teatry poznańskie. „Kronika Miasta Poznania”, R. 2000, nr 3.

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

TEATR POLSKI W POZNANIU

ul. 27 grudnia 8/10

CIEKAWOSTKI

WAŻNE DATY

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

ul. 27 Grudnia 8/10, 61-737 Poznań | www.teatr-polski.pl

POWIĄZANE SPACERY

TEATRALNE PRZESTRZENIE POZNANIA