ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

TEATR LALEK PLECIUGA

Plac Teatralny 1

Teatr Lalek „Pleciuga” jest jedną z najstarszych i jedną z najbardziej znanych placówek artystycznych Szczecina. Powstał w 1953 roku jako Teatr Lalek „Rusałka”. W 1957 roku, w wyniku ogłoszonego konkursu, zmienił nazwę na „Pleciuga”, pod którą z sukcesami działa do dziś.

Szczecin: Teatr Lalek „Pleciuga”

Historię teatru tworzyli zarówno artyści związani z „Pleciugą” na co dzień, jak i wybitni twórcy z kraju i zza granicy zapraszani do współpracy z teatrem. Działalność „Pleciugi” skierowana jest głównie do młodego widza, dla którego artyści przygotowują około czterech premier w sezonie. Jednym z ważniejszych celów, które stawia przed sobą teatr, jest edukacja młodego widza poprzez dobór odpowiedniego repertuaru, współpracę ze środowiskami nauczycielskimi, organizację przedstawień z udziałem najmłodszych, wydawanie własnej gazetki teatralnej. Ponadto „Pleciuga” realizuje przedstawienia dla dorosłych, organizuje projekty z pogranicza teatru eksperymentalnego, happeningi, organizuje lub współorganizuje ogólnopolskie przeglądy i festiwale teatralne.

W poszukiwaniu widza „Pleciuga” wychodzi ze swoimi spektaklami poza budynek teatru, często działając w terenie. Przy realizacji przedstawień wykorzystywane są różnorodne, często unikatowe techniki lalkarskie. Teatr od lat 60. blisko współpracuje z polskimi i zagranicznymi scenami teatralnymi. Uczestniczy także w najważniejszych przeglądach lalkarskich w kraju i za granicą. O wysokim poziomie artystycznym „Pleciugi” świadczą liczne nagrody zespołowe i indywidualne oraz wyróżnienia. Od maja 2009 roku Teatr Lalek „Pleciuga” działa w nowym, funkcjonalnym, specjalnie na swoje potrzeby zaprojektowanym, budynku w centrum miasta przy pl. Teatralnym 1. Od połowy lat dziewięćdziesiątych teatr funkcjonuje jako miejska instytucja kultury.

WAŻNE DATY

► Październik 1953 – otwarcie (jako TL „Rusałka”).
► Listopad 1957 – II otwarcie (TL „Pleciuga).

CIEKAWE POSTACI

Zbigniew Burkacki

(1929–2006) – architekt. Jako scenograf Teatru Lalek „Pleciuga” zadebiutował w 1959 roku sztuką Świniopas J. Żylińskiej. W latach 1960–1961 był kierownikiem plastycznym teatru. Później z „Pleciugą” przez wiele lat blisko współpracował jako scenograf (ponad 50 scenografii). Był autorem oprawy graficznej do dobranocki Opowieści znad morza (1970), emitowanej przez szczeciński ośrodek telewizyjny w paśmie ogólnopolskim. Współpracował także z innymi teatrami lalek w Polsce. Laureat dyplomu honorowego Polskiego Ośrodka Lalkarskiego POLUNIMA (2003).

Włodzimierz Dobromilski

(1933–1993) – aktor, reżyser, pedagog. Od 1956 do 1967 roku aktor TL „Rusałka”, a później aktor i kierownik literacki TL „Pleciuga”. Od 1974 aż do śmierci był dyrektorem i kierownikiem artystycznym „Pleciugi”. Zrealizował i wyreżyserował kilkadziesiąt spektakli, z których część zaadaptowano także na potrzeby ogólnopolskiego programu telewizyjnego. Reżyserował i wystawiał także współczesne dramaty. Pod jego kierownictwem teatr „Pleciuga” rozwinął się, znacznie podniósł swą rangę artystyczną oraz zyskał uznanie w Polsce i poza jej granicami. Wielokrotnie nagradzany i odznaczany, m.in. Odznaką Honorową Gryfa Pomorskiego (1963), bułgarskim Orderem Cyryla i Metodego (1978) i Orderem Uśmiechu (1983).

Aleksander Fogiel

(1910–1996) – wybitny aktor teatralny, filmowy i telewizyjny. Od 1951 do 1958 roku związany z Państwowymi Teatrami Dramatycznymi w Szczecinie, gdzie był aktorem, reżyserem i scenografem. Był także jednym z współtwórców sukcesu Teatru Lalek „Rusałka” (późniejsza „Pleciuga”). Projektował lalki, tworzył scenografię i reżyserował przedstawienia. Był również kierownikiem artystycznym tego teatru (1 października 1955-15 września 1956). Dla aktorów, z których większość była amatorami, organizował warsztaty z historii teatru, dykcji i gry aktorskiej. Do współpracy zaprosił reżyserkę Welę Lam i kompozytora Waleriana Pawłowskiego. Dzięki jego staraniom i zaangażowaniu w 1957 roku teatr lalek otrzymał nową siedzibę w willi przy al. Wojska Polskiego 64. Współpracował także z Operetką Szczecińską. Za działalność artystyczną uhonorowany nagrodą Miejskiej Rady Narodowej w Szczecinie (1957).

Stanisława Gdowska-Jankowska

(1928–2013) – aktorka, jedna ze współtwórczyń sukcesów szczecińskich teatrów lalek. W latach 1946–1949 uczyła się lalkarstwa w Teatrze Kukiełek „Czarodziej”. Wraz ze Stanisławem Lagunem współtworzyła Teatr Lalek „Rusałka”. Aż do emerytury w 1986 roku związana była jako aktorka z TL „Pleciuga”. Także reżyserowała. Była nauczycielką kilku pokoleń szczecińskich aktorów-lalkarzy. Zasłużony Działacz Kultury (1972).

Maryla Kędra

(1915–1991) – aktorka i reżyser teatrów lalkowych. Od 1958 roku związana z Teatrem Lalek „Pleciuga”. Od 1 sierpnia 1958 do 31 grudnia 1960 była kierownikiem artystycznym teatru, a od 10 października 1958 roku także dyrektorem naczelnym tej placówki. Jako pierwsza w szczecińskim teatrze łączyła te dwa stanowiska. Z pracy zrezygnowała ze względu na stan zdrowia. W ciągu dwóch lat pobytu w Szczecinie wyreżyserowała 9 spektakli. Była także autorką sztuki Śpiewka spod drzewka.

Dagny Koczorowska

(ur.1930) – aktorka, pedagog, popularyzatorka teatru. Jedna z najbardziej zasłużonych postaci dla TL „Pleciuga”. Z teatrem tym związana od 1954 roku (wówczas TL „Rusałka) aż do emerytury. Wystąpiła w kilkudziesięciu premierach. Od 1960 roku blisko współpracowała również z lokalną telewizją. Występowała w jednej z pierwszych dobranocek telewizyjnych w Polsce, Wicku Marynarzyku. Grała także w spektaklach Teatru Lalek „Pleciuga”, emitowanych przez szczecińską telewizję w programie ogólnopolskim. Jest aktywną popularyzatorką sztuki teatralnej wśród dzieci i młodzieży. Działa w Towarzystwie Kultury Teatralnej. W 2010 roku obchodziła pięćdziesięciopięciolecie pracy artystycznej.

Stanisław Lagun

(1919–2014) – pionier Szczecina, organizator życia kulturalnego miasta, instruktor teatrów amatorskich, działacz społeczny. Był jednym z inicjatorów powołania do życia Teatru Lalek „Rusałka” (obecnie „Pleciuga”), a także pierwszym dyrektorem tej placówki (od 1 listopada 1953 do 31 maja 1955). Prowadził również amatorski zespół lalkowy w Domu Kultury w Świnoujściu. Kierował licznymi placówkami kulturalnymi Szczecina i Pomorza Zachodniego. Działał na rzecz porozumienia polsko-niemieckiego. Postać niezwykle zasłużona dla regionu.

Mikołaj Műller

(ur. 1944) – aktor Teatru Pleciuga w latach 1963–1975. Był także konferansjerem, pianistą i piosenkarzem. Współpracował z Polskim Radiem Szczecin jako spiker, reporter i reżyser. Później grał w Teatrze Polskim w Szczecinie. Obecnie w Warszawie.

Zbigniew Niecikowski

(ur. 1956) – aktor lalkarz, reżyser. Z Teatrem Lalek „Pleciuga” związany od 1980 roku. W 1991 roku objął stanowisko zastępcy dyrektora. Od 1993 roku aż do chwili obecnej jest dyrektorem naczelnym i artystycznym teatru. Także reżyseruje. Sporadycznie gra. W 2010 roku został uhonorowany „Brzdącem”, nagrodą przyznaną przez Dziecięcą Radę Miasta Szczecina za działalność na rzecz dzieci.

Krzysztof Niesiołowski

(1927–2013) – aktor, reżyser, dyrektor teatrów lalkowych, pedagog. Z TL „Pleciuga” związany od początku lat 60., najpierw jako reżyser (1961), a później jako dyrektor naczelny i kierownik artystyczny (1 września 1964 do października 1973). Do przedstawień wprowadził wiele nowatorskich pomysłów i rozwiązań. Poszerzył repertuar o sztuki lub adaptacje wybitnych dzieł autorów polskich, rosyjskich i czeskich. We współpracy ze Szczecińskim Ośrodkiem Telewizyjnym i ogólnopolskim transmisjom telewizyjnym spektakli „Pleciugi”, dojrzał możliwość zaistnienia kierowanego przez siebie teatru w świadomości odbiorców w całym kraju. Był pomysłodawcą i organizatorem Festiwalu Sztuk Historycznych w Teatrach Lalek (1972). W historii szczecińskiego teatru lalek zapisał się przede wszystkim jako orędownik przeniesienia „Pleciugi” z ciasnej willi przy al. Wojska Polskiego do nowej siedziby przy ul. Kaszubskiej. Jedna z wybitnych osobowości teatru polskiego.

Malwina Nowak

(ur.1937) – od 1956 do 1962 roku adeptka, a później do przejścia na emeryturę w 1987 roku aktorka szczecińskich teatrów lalek. W 1962 roku zdała eksternistyczny egzamin aktorski (aktor-lalkarz). W kwietniu 1960 roku została pierwszą spikerką Doświadczalnego Ośrodka Telewizyjnego, a później Ośrodka Telewizyjnego (od 1961) w Szczecinie. Wystąpiła w kilkudziesięciu premierach teatralnych. Grała także w spektaklach adaptowanych przez Teatr Lalek „Pleciuga” na potrzeby szczecińskiej telewizji i emitowanych później w programie ogólnopolskim.

Irena Pikiel

(1900–1991) – artysta plastyk, scenograf, autorka i tłumaczka spektakli dla dzieci. Dyrektor naczelny i kierownik artystyczny TL „Pleciuga” w latach 1961–1964. Nawiązała kontakty z polskimi i zagranicznymi (m.in. w Rostocku) teatrami lalkowymi, które zaowocowały wymianą repertuarową. Wprowadziła działalność objazdową „Pleciugi” po miejscowościach woj. szczecińskiego i województwach ościennych. Zapoczątkowała wystawianie spektakli poza siedzibą teatru, m.in. w fabrykach Szczecina. Wspólnie z pracownikami teatru prowadziła zajęcia edukacyjne dla instruktorów amatorskich zespołów lalkarskich (m.in. w WDK oraz na wsiach). W październiku 1963 roku uroczyście obchodziła jubileusz 35-lecia pracy artystycznej, połączony z 10-leciemTeatru Lalek „Pleciuga”. W listopadzie tego samego roku, ze względu na wiek i chęć poświęcenia się pracy artystyczno-koncepcyjnej jako scenograf, złożyła rezygnację z zajmowanego stanowiska. Do przejścia na emeryturę w 1968 roku była kierownikiem plastycznym teatru i scenografem.

Adam Pfeiffer

(ur.1935) – jako aktor lalkarz zadebiutował w 1957 roku na scenie TL „Rusałka”. Później, do emerytury w 1993 roku, był aktorem TL „Pleciuga”. Za rolę Żyda w Szopce krakowskiej S. i T. Estreicherów w reż. Bohdana Radkowskiego nagrodzony Bursztynowym Pierścieniem (1979). Zasłużony Działacz Kultury (1978).

Agata Podlaszewska

aktorka Teatru Lalek „Pleciuga" w latach 1959–1983. Laureatka Bursztynowego Pierścienia za rolę Weronki w sztuce Baśń o zaklętym kaczorze M. Kann.

Andrzej Ulrich

(1941–2010) – aktor Teatru Lalek „Pleciuga" w latach 1966-1975. Ponownie z teatrem związany od 1978 roku. Zagrał ponad 100 ról. Był jedną z najbardziej zasłużonych postaci dla TL „Pleciuga”. Z jego inicjatywy powołano Obywatelski Komitet na rzecz Wspierania Budowy Nowej Siedziby Teatru Lalek „Pleciuga” przy pl. Teatralnym. Mimo ciężkiej choroby, z którą się zmagał, do ostatnich chwil występował na scenie. W 2008 roku został odznaczony brązowym medalem Zasłużony Kulturze „Gloria Artis". Był Zasłużonym Członkiem Związku Artystów Scen Polskich.

Zbigniew Wilczyński

(ur. 1947) – aktor lalkarz. W latach 1967–1982 był adeptem, a następnie aktorem TL „Pleciuga. Po kilkuletniej przerwie, od 1995 do dziś ponownie w zespole teatru. Sporadycznie reżyseruje. Wielokrotnie nagradzany i wyróżniany na festiwalach i przeglądach teatralnych. W 1978 roku został laureatem Bursztynowego Pierścienia za rolę Kota w Białej bajce W. Petrowa.

Przemysław Żychowski

(ur. 1968) – aktor, reżyser. Do współpracy z TL „Pleciuga” został zaproszony w 1992 roku przez ówczesnego dyrektora, Włodzimierza Dobromilskiego. Od tego momentu aż do dziś związany jest z ta sceną. Jako reżyser m.in. brał udział w szczecińskich edycjach projektu „Lato w Teatrze”, koordynowanego przez Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. Wielokrotnie wyróżniany i nagradzany. Jest trzykrotnym laureatem Bursztynowego Pierścienia (1995, 1996, 1999).

CZYTAJ DALEJ

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

► Paweł Bartnik, Jan Macholak, Kronika Szczecina 1945–2005. Z biegiem lat, z biegiem dni, Wydawnictwo „Dokument”, Szczecin 2005.

► Robert Cieślak, Elżbieta Stelmaszczykowa, Pół wieku Teatru Lalek w Szczecinie. „Rusałka” – „Pleciuga” 1953–2003, Teatr Lalek „Pleciuga”, Szczecin 2004.

► Jadwiga Morawska, Irena Pikiel (folder okolicznościowy wydany z okazji 35-lecia pracy artystycznej Ireny Pikiel), Teatr Lalek „Pleciuga”, Szczecin 1963.

► Internetowa Encyklopedia Szczecina www.encyklopedia.szczecin.pl

AUTOR: Andrzej Androchowicz

Plac Teatralny 1, 71-405 Szczecin | www.pleciuga.pl