Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X
ZAPLANUJ SWÓJ SPACER
NIETOPERZ
ul. Nowy Świat 63
Róg Nowego Światu i ulicy Świętokrzyskiej to jedno z najbardziej teatralnych miejsc dawnej już dziś Warszawy. Duch lekkiej Muzy pomieszkiwał tu przez niemal cały XX wiek. Uleciał, wypłoszony zmianą gospodarczą w Polsce. W miejscu pustej dziś przestrzeni mieszczącej do niedawna kawiarnię i centrum kulturalne czasopisma „Krytyka Polityczna” czyli „Nowy Wspaniały Świat” przez niemal 80 lat gościły różne antrepryzy – by posłużyć się tu określeniem Zbigniewa Raszewskiego „teatru drugiego nurtu”. I działo się tak niemal od początku XX wieku.
Zachowana akwarela, namalowana po dziesiątkach lat przez Józefa Galewskiego, wybitnego scenografa teatralnego międzywojnia, utrwaliła zapamiętany przez niego obraz niewielkiego budynku stojącego około 1904 roku na rogu Świętokrzyskiej i Nowego Światu. Mieścił on pierwszy być może warszawski kabaret, który mógł uprzedzić swoimi narodzinami Szyfmanowskiego Momusa. I to aż o 5 lat. Przybytek ów miał zwać się „Aleksandryno”, i to być może wizytę właśnie w nim utrwaliła w Dziennikach młoda Zofia Nałkowska – zniesmaczona poziomem serwowanej tam rozrywki.
Prawdziwa teatralna kariera tego miejsca zaczyna się tuż przed wybuchem I wojny światowej. W lutym 1913 roku otwarto w tym miejscu kino, albo – by posłużyć się słownictwem z epoki – iluzjon. Nazwano go Mirage (sen, ułuda). Nowe kino przebyło wkrótce szybką, ale charakterystyczną dla epoki ewolucję – zaczęło przepoczwarzać się w teatrzyk (w taki sam sposób narodził się niedługo konkurencyjny Sfinks, w którym debiutowała młodziutka Maria Pietruszyńska, znana dziś jako Hanka Ordonówna – a było to na Marszałkowskiej 116). Zaczęło się od występów śpiewaków – przed „daniem zasadniczym”, czyli filmową projekcją, w Mirage’u (szybko spolonizowanym na Miraż) grały orkiestry. Po ponad roku działalności okazało się, że występy żywych ludzi są większą atrakcją niż aktorzy na ekranie. W roku 1915 Miraż stał się teatrem. Tu swoje pierwsze teksty pisał Andrzej Włast, dla Mirażu pisał i komponował późniejszy dyrektor Qui Pro Quo Jerzy Boczkowski, wśród autorów pojawiał się też Konrad Tom. Tu swoje pierwsze stołeczne kroki stawiała młoda Mira Zimińska. Miraż prosperował przez 5 lat. Jego upadek zapoczątkowało odejście w 1919 roku do nowopowstałego Qui Pro Quo największych sław tej sceny, a później pożar ogromnej, liczącej sobie około 1000 miejsc sali. Po jej odbudowie zagościł tu teatrzyk Nietoperz otwarty 25 listopada 1921 roku – i działający tu zaledwie jeden sezon. Późniejsze dzieje tego budynku to zmieniające się teatry. W 1922 roku otwarto tu działającą krótko filię Qui Pro Quo czyli Teatr Ćwiklińskiej i Fertnera, który okazał się niewypałem mimo „kasowych nazwisk”. W późniejszych latach na rogu Nowego Światu i Świętokrzyskiej grały różne teatrzyki: Wesołe Oko, wcześniej, bo w 1926 roku Perskie Oko (protoplasta słynnego Morskiego Oka), rewietki, kina. Ostatnim etapem życia tego budynku był „powrót do źródeł” – kino Europa. Padło pod niemieckimi bombami we wrześniu 1939 roku.
Wznoszący się na jego miejscu zbudowany po wojnie budynek z pustym dziś parterem, mieszczącym ongiś znaną kawiarnię Nowy Świat – ma także swój chwalebny kabaretowy epizod. Przez 10 lat od 1965 do 1975 występował tu legendarny kabaret Dudek Edwarda Dziewońskiego.
