Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

BRAK I OBECNOŚĆ. SCENY Z WALDENBURGA I WAŁBRZYCHA

1,161 km
Do Wałbrzycha nie da się przyjechać przypadkiem. Musi być celem podróży. Peryferyjnie położony, rzadko miał szczęście do wybitnych twórców czy ważnych przedstawień. Nie powstrzymało to jednak ani potrzeby ekspresji artystycznej jego mieszkańców, ani wielokrotnie podejmowanych prób uruchomienia miejskiej sceny. W staraniach i licznych pomysłach na realizację marzeń i potrzeb spotykają się Wałbrzych i Waldenburg.
 
Punkty poza trasą spaceru:
 
7. Teatr Miejski im. Aleksandra Fredry 
W XIX wieku budynek służył jako Gasthof zum Försterhause. W 1902 roku na fundamentach gospody wzniesiono czteropiętrowy Hotel Försterhause z salą widowiskową dla 1000 osób. Gmach miał system wentylacyjny, dużą scenę z ruchomym horyzontem oraz systemem oświetlenia elektrycznego. 19 listopada 1945 roku pokazem Cyrulika sewilskiego (reż. Jerzy Walden, występ gościnny Teatru Miejskiego z Jeleniej Góry) otwarto w budynku Teatr Miejski im. Aleksandra Fredry (scena bez stałego zespołu). Kłopoty finansowe, odległość od centrum miasta oraz kryzys sceny jeleniogórskiej, która była dostarczycielem repertuaru sprawiły, że w 1947 roku Teatr Miejski zakończył działalność. W kolejnych latach funkcjonowały w gmachu m.in. dom kultury i biblioteka, później był to budynek mieszkalny. Obecnie – pustostan.
 
8. Zamek Książ
Trzeci co do wielkości zamek w Polsce z niezwykle bogatą historią, wielokrotnie przebudowywany i remontowany to najcenniejszy zabytek architektoniczny miasta. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z końca XIII wieku. Sala kinowa i scena teatralna pojawiły się w gmachu w XX wieku w efekcie kolejnej przebudowy. Legendarna księżna Daisy, angielska arystokratka, pani na Książu i jego ostatnia faktyczna właścicielka, sama kochała występować i ceniła dobry teatr. Zamek wielokrotnie podejmował współpracę z Teatrem Dramatycznym – ostatnio m.in. przy pokazach Instytutu Goethego (granego w sali zamkowej) oraz Snu nocy letniej (spektakl grano w zamkowej stadninie koni).
 
Autor: Hubert Michalak
Orientacyjny czas spaceru: 1,5 h
Data publikacji: 17.06.2021
  • 1.

    Hotel Zum Goldenen Schwert | Rynek 5

    Większość budynku rozebrano, zachowana część ma zmienioną funkcję.
     
    Główne wejście do hotelu mieściło się w zachowanej kamienicy. Prowadziło do restauracji na parterze (z podium dla muzyków i przestrzenią taneczną) oraz – na piętrze – do sali teatralnej mieszczącej ok. 600 miejsc. Salę użytkowano do 1926 roku: wtedy ze względów bezpieczeństwa działalność artystyczna została wstrzymana. Po II wojnie światowej w ulokowanej tu restauracji Zacisze na kilka lat znalazł siedzibę Teatrzyk Kukiełek Melanii i Tadeusza Karwatów. Część koncertową i teatralną (usytuowane wzdłuż obecnej ul. Rycerskiej) rozebrano w latach 60., z budynku pozostała narożna kamienica.
    Z hotelem sąsiaduje wałbrzyski Rynek, gdzie podczas jarmarków (odbywały się do 1926 roku) występowały zapewne niezawodowe, świeckie grupy teatralne. Od 2014 roku Rynek co roku gości Wałbrzyski Polonez Maturzystów, taneczny zwyczaj zainicjowany przez II LO im. Hugona Kołłątaja.
    • 0,231 km
    4 min
  • 2.

    Filharmonia Sudecka im. Józefa Wiłkomirskiego | ul. Juliusza Słowackiego 4

    Do 1920 roku mieściła się tu Gorkauer Bierhalle. W gospodzie wzniesiono niewielką scenę – najprawdopodobniej przeznaczoną na występy estradowe i małe formy muzyczne. Po przeniesieniu wyszynku na ul. Dmowskiego w budynku działało kino Schauburg, po II wojnie światowej przemianowane na kinoteatr Polonia. Jego scena była miejscem estradowej rozrywki: powojenne zespoły objazdowe prezentowały tam widowiska muzyczno-taneczne, skecze, fragmenty baletowe. 21 listopada 1978 roku w budynku zainaugurowała swą działalność Filharmonia Wałbrzyska założona przez Józefa Wiłkomirskiego.
    • 0,136 km
    2 min
  • 3.

    Teatr Lalki i Aktora | ul. Jana Brzechwy 16

    Przed II wojną światową miejsce to było przestrzenią rekreacyjną należącą do Hotelu Kaiserhof. Znajdował się tu teren zielony oraz Reform-Theater – wielofunkcyjna sala widowiskowa na 180 miejsc, gdzie odbywały się projekcje filmowe i niewielkie występy estradowe. Gdy do Wałbrzycha przybyli założyciele teatru lalek, Melania i Tadeusz Karwatowie, rozpoczęli pracę od prób we własnym mieszkaniu. Pierwsza premiera, O dzielnym szewczyku, złotowłosej królewnie, strasznym smoku i królu Goździku, odbyła się 5 listopada 1945 roku w Teatrze Miejskim przy ul. Niepodległości 245. Rok później występy przeniosły się do restauracji Zacisze (Rynek 5), a w 1951 roku dyrektor Karwat rozpoczął remont i adaptację budynku przy ul. Buczka 16, gdzie po roku teatr się przeniósł na stałe. Przez wiele lat teatr prowadził intensywną działalność objazdową, od lat 60. zaczął pojawiać się na festiwalach teatralnych. Pracowali tu m.in. Ali Bunsch, Jan Dorman, Wiesław Hejno, Jan Potiszil, Zygmunt Smandzik. W 2011 uruchomiono Małą Scenę, a od 2013 odbywa się tu Festiwal Małych Prapremier. Teatrem kierowali m.in. Edward Doszla, Eugeniusz Koterla i Zbigniew Prażmowski.
    • 0,219 km
    3 min
  • 4.

    Kino Górnik | al. Wyzwolenia 23

    Gdy 28 grudnia 1928 roku otwarto Lichspieltheater Capitol projektu Ludwiga Moshamera, był to największy tego typu obiekt w regionie, z dwiema salami kinowo-teatralnymi mieszczącymi łącznie 1803 osoby. W większej sali mieściła się orkiestra, a na scenie wystawiano wielkoobsadowe widowiska operetkowe. Po II wojnie światowej budynek zarekwirowała Armia Radziecka. Na przełomie lat 40. i 50. stał się Górniczym Domem Kultury zwanym Giedekiem. Debiutował tu Zespół Pieśni i Tańca Wałbrzych, występowały gwiazdy demoludów. Od 1990 roku, czyli od rozpoczęcia likwidacji wałbrzyskich kopalni, gmach przechodził z rąk do rąk, ale nie znalazł dobrego gospodarza. Nie doszło do skutku proponowane przekazanie go Teatrowi Dramatycznemu. Obecnie budynek jest nieużytkowany i częściowo zrujnowany (wyburzono salę widowiskową).
    • 0,153 km
    2 min
  • 5.

    Zespół Szkół Politechnicznych Energetyk i Społeczne Gimnazjum Edukacji Europejskiej – Teatr Poezji Kleks | al. Wyzwolenia 5

    Teatr działający przy Technikum Górniczym im. Wincentego Pstrowskiego przez ponad ćwierć wieku był unikatem na teatralnej mapie kraju. Jego inicjator, Zdzisław Adamczyk, proponował uczestnikom repertuar złożony przede wszystkim z literatury staropolskiej (np. Reja, Paska, Górnickiego). Już pierwszy spektakl Kleksa, Ogród fraszek z 1959 roku, został nagrodzony na konkursach teatrów amatorskich. Kolejne inscenizacje również były doceniane i wyróżniane, prezentowane gościnnie na deskach zawodowych teatrów, rejestrowane dla telewizji (w tym – telewizji radzieckiej). Kleks organizował też własny przegląd teatralny (w budynku Ratusza). Sława i popularność teatru przyciągała wykonawców z innych szkół Wałbrzycha. Teatr przygotował 33 premiery, zagrał kilkaset przedstawień, wychował wiele osób oddanych pracy teatralnej. Zakończył działalność w pierwszej połowie lat 80.
    • 0,422 km
    7 min
  • 6.

    Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego | plac Teatralny 1

     
    Budynek od 1900 roku służył mieszkańcom jako jednopiętrowa gospoda Herberge zur Heimat – już wtedy znajdowała się w nim sala z niewielką sceną. Przebudowany i podwyższony gmach oddano w maju 1946 roku kołu dramatycznemu działającemu przy Komitecie Żydowskim w Wałbrzychu – tak powstał żydowski Teatr Renesans, najpopularniejsza scena w mieście. Grano po polsku, w jidysz i po rosyjsku, głównie lekkie propozycje rozrywkowe. W sali odbywały się występy gościnne, spotkania z politykami i uroczystości okolicznościowe. W 1950 roku wałbrzyscy Żydzi wyremontowali budynek, który przemianowano na Dom Kultury Lewartowskiego. W 1955 roku władza ludowa pod pretekstem remontu przejęła gmach, a rok później pracę w nim rozpoczęła filia teatru w Jeleniej Górze. Po ośmiu latach, 23 listopada 1964 roku premierą Zemsty w reż. Bronisława Orlicza zainaugurowano w tym miejscu Państwowy Teatr Dramatyczny w Wałbrzychu. Piętnaście lat później patronem sceny został Jerzy Szaniawski. Wśród dyrektorów wałbrzyskiej sceny pojawili się m.in. Adolf Chronicki, Andrzej Maria Marczewski czy Wowo Bielicki. Pracowali tu m.in. Irena Byrska, Jan Dorman, Jan Klata, Maja Kleczewska, Alina Obidniak. W 2002 roku dyrekcję objęła Danuta Marosz, z którą jako dyrektorzy artystyczni pracowali: Piotr Kruszczyński, Sebastian Majewski, Piotr Ratajczak i Maciej Podstawny. W XXI wieku Szaniawski stał się teatrem modnym, w którym pojawiały się istotne debiuty i ważne przedstawienia, zaczął regularnie odwiedzać festiwale w Polsce i wyjeżdżać zagranicę.
     
    Konsultacje: Nina Igielska, Mateusz Mykytyszyn