Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

NIEOBECNI. TEATRALNY SPACER PO CMENTARZU OSOBOWICKIM WE WROCŁAWIU

0,898 km
Cmentarze Wrocławia stanowią materialny dowód wielokulturowości i zmiennych losów miasta: najstarsze nagrobki upamiętniają niemieckich mieszkańców Breslau, na tych po 1945 umieszczone są nazwiska polskich mieszkańców Wrocławia. Niektórzy z pochowanych na Osobowicach urodzili się na Kresach Wschodnich, skąd zostali przesiedleni po zmianie granic Polski w 1945 roku. Inni sami zadecydowali, że Wrocław stanie się ich domem. Prochy jeszcze innych zostały sprowadzone dopiero po śmierci, by spocząć we wrocławskiej ziemi na zawsze.
Zatrzymamy się przy grobach artystek i artystów teatru, estrady, telewizji i kina. Przypomnimy sylwetki osób, których dokonania pomogą nam zrozumieć, na jakiej glebie wyrosły i jak się kształtowały powojenna kultura i sztuka Wrocławia.
 
AUTOR: Hubert Michalak
Orientacyjny czas spaceru: 1,5 h
 
POZA TRASĄ SPACERU:

Halina Halska-Fijałkowska

Bronisław Broński-Pendyk

Andrzej Mrozek

Halina Buyno-Łoza i Mieczysław Łoza

  • 1.

    Iga Mayr-Karczewska (17 kwietnia 1921 – 28 stycznia 2001) i Zdzisław Karczewski (23 marca 1903 – 30 września 1970)

    Iga Mayr-Karczewska (17 kwietnia 1921 – 28 stycznia 2001) i Zdzisław Karczewski (23 marca 1903 – 30 września 1970)
     
    Ojcem urodzonej we Lwowie Igi (Jadwigi) Mayr był aktor, Otton Mayr. To pod jego opieką zadebiutowała na scenie w Koszalinie w 1945 roku. W 1964 roku pojawiła się we Wrocławiu i została w mieście nad Odrą do śmierci. Pracowała w Teatrze Polskim oraz we wrocławskiej filii krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego, występowała w przedstawieniach radiowych i telewizyjnych oraz w filmach i serialach (m.in. w Bez znieczulenia, Taranthriller, Trędowatej). Żyła, jak sama stwierdziła, „od premiery do premiery”, oddając życie teatrowi. Wielokrotnie występowała w scenicznych duetach z Igorem Przegrodzkim, m.in. w przedstawieniach Śmiertelny taniec, Ślub, Król umiera, czyli ceremonie, Krzesła. Obecność tej pary w obsadzie gwarantowała długie życie przedstawienia, powodzenie u krytyki i publiczności. Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu przygotował w 2021 roku poświęcone aktorce przedstawienie - RZYWOT część pierwsza: rozpadająca się biografia.
    Zdzisław Karczewski, nagradzany lekkoatleta, absolwent Oddziału Dramatycznego Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie, jeszcze w międzywojniu rozpoczął pracę sceniczną. Podczas wojny pracował w jawnych i tajnych teatrach, a w 1944 został wywieziony do Niemiec. Poślubił Igę Mayr w 1948 roku (było to jego drugie małżeństwo). Karczewskiego zajmowała przede wszystkim reżyseria, był również dyrektorem i kierownikiem artystycznym teatrów (m.in. we Wrocławiu i w Gdańsku – to tam poznali się z Igą). Był aktorem wszechstronnym, grał w komediach, dramatach i przedstawieniach obyczajowych, występował również w filmach i serialach (Ludzie z pociągu, Czterej pancerni i pies). Po jego śmierci Iga Mayr nie związała się już z żadnym mężczyzną.
    • 0,013 km
    1 min
  • 2.

    Wacław Zdanowicz (28 września 1891  – 7 listopada 1958)

    Wacław Zdanowicz (28 września 1891  – 7 listopada 1958)
    Miał zostać filozofem lub urzędnikiem, ale dzięki powodzeniu, jakie zyskał występując w spektaklach wileńskiego Towarzystwa Śpiewaczego Lutnia, związał się z teatrem. Występował od 20. roku życia często zmieniając teatry i zespoły. W jego dorobku znalazły się m.in. małe role filmowe (m.in. Dodek na froncie, Kobiety nad przepaścią) i przedstawienia zrealizowane w USA. W 1946 roku znalazł się we Wrocławiu, gdzie osiadł na stałe. Był popularnym i cenionym aktorem komediowym. Sprawdzał się w rolach charakterystycznych i głównych (grał np. Orgona w Świętoszku, Mazurkiewicza w Żołnierzu królowej Madagaskaru, tytułową rolę w Panu Damazym), a jego styl gry charakteryzowało stoickie pogodzenie się z ludzką naturą. Z powodzeniem zajmował się reżyserią opracowując przede wszystkim polskie komedie. Znany był z roli Johna Pawlaka w filmie Sami swoi. Żoną Zdanowicza była Józefina (Niuta) Bolska, popularna wodewilistka i diwa operetkowa.
    • 0,265 km
    4 min
  • 3.

    Bernard Nowacki (14 lipca 1908 – 3 czerwca 1995)

    Urodził się we Lwowie. Barytonowy głos kształcił na prywatnych lekcjach oraz w szkole muzycznej. Występował w chórze Opery Lwowskiej, a w 1939 roku został jej solistą. Wojnę przeżył w ukraińskim zespole Trembita, później zaangażował się do lwowskiego Teatru Małych Form Miniatury Związku Patriotów Polskich i wraz z nim wyemigrował do Szczecina. Stamtąd trafił w 1952 roku do Wrocławia, któremu był wierny przez resztę życia zawodowego. Oprócz premier i przedstawień regularnie koncertował, uczestniczył w festiwalach muzycznych, występował gościnnie na scenach operowych w kraju i zagranicą, nagrywał audycje muzyczne i telewizyjne realizacje oper. Wrocławianie oklaskiwali go w ponad czterdziestu rolach, w tym w tytułowych: Eugeniuszu Onieginie (Piotra Czajkowskiego), Makbecie (Giuseppe Verdiego) czy Don Juanie (Wolfganga Amadeusza Mozarta). Był jednym z niewielu artystów operowych, których kariera trwała wiele dekad – występował na scenie przez ponad pół wieku.
     
    • 0,334 km
    6 min
  • 4.

    Mieczysław Janowski (22 marca 1935 – 25 września 2021)

    Swoją pracę teatralną rozpoczął na scenie krakowskiego Teatru 38. Przez pięć lat grał w rozmaitym repertuarze (w tym w przedstawieniach Teatru Rapsodycznego). Radykalnej zmiany doświadczył angażując się do Teatru 13 Rzędów w Opolu (od 1965 roku działającego we Wrocławiu jako Teatr Laboratorium), gdzie zagrał w Studium o »Hamlecie«, III i IV wariancie Akropolis, I i II wariancie Księcia niezłomnego oraz w jednej z Estrad Poetyckich; przygotował również zastępstwo za Macieja Prusa w Tragicznych dziejach doktora Fausta. Pracę z Grotowskim zakończył w 1970 roku i podobnie jak wielu innych aktorów wybitnego reżysera, nie zagrzał miejsca w żadnym innym teatrze po zakończeniu działalności Laboratorium. Próbował – wiązał się z Teatrem Dramatycznym w Wałbrzychu i Teatrem Współczesnym im. Edmunda Wiercińskiego we Wrocławiu, jednak te współprace szybko się kończyły. Jednocześnie przez niemal całe życie grał role drugoplanowe i epizodyczne w filmach i serialach (m.in. Modrzejewska, Galimatias, czyli kogel-mogel II, Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem).
     
    • 0,225 km
    4 min
  • 5.

    Danuta Balicka-Satanowska (6 października 1932 – 12 marca 2020)

    Wszechstronna aktorka o klasycznej urodzie swoją karierę rozpoczynała w Krakowie, gdzie jako adeptka zaangażowała się do Teatru Groteska w 1948 roku. Po licznych zmianach teatrów, w połowie 1976 roku, zamieszkała na stałe we Wrocławiu. Imponowała widzom i krytyce opanowaniem warsztatu aktorskiego. Z łatwością poruszała się między rozmaitymi estetykami dramatycznymi (grała z powodzeniem w sztukach m.in. Samuela Becketta, Aleksandra Fredry, Witolda Gombrowicza, Tadeusza Różewicza, Stanisława Ignacego Witkiewicza) oraz reżyserskimi (występowała u Kazimierza Brauna, Jerzego Grzegorzewskiego, Franciszka Starowieyskiego, Andrzeja Wajdy, Rudolfa Zioły i innych). Grała również w filmach (m.in. Kobieta samotna, Bez znieczulenia, W zawieszeniu) budując wyraziste role drugoplanowe i epizodyczne.
    Jej mężem był Robert Satanowski, dyrygent, kompozytor, kierownik muzyczny wielu polskich scen. Balicką wspominano jako doskonałą „dyrektorową”, której wiedza, kontakty i gust pozwalały rozkwitać talentowi męża w kolejnych instytucjach i pozytywnie wpływały na atmosferę pracy.
    • 0,002 km
    1 min
  • 6.

    Teresa Kujawa-Knapik (11 grudnia 1927 – 28 kwietnia 2020) i Franciszek Knapik (13 grudnia 1945 – 23 stycznia 2020)

    Teresa Kujawa była jedną z tych artystek, które (z powodu działań wojennych) nie zdążyły odebrać wykształcenia kierunkowego i uczyły się sztuki, tworząc ją. Zadebiutowała we Wrocławiu, szybko przeniosła się do Poznania – a stamtąd, za Conradem Drzewieckim (przez krótki czas była jego żoną), do Paryża. Pracując z zespołem Theatre d'Art du Ballet objechała cały świat w ramach licznych tournée. W 1976 roku wróciła do Wrocławia by w Operze Dolnośląskiej przygotować szereg choreografii, które stały się jej sztandarowymi osiągnięciami (m.in. Coppelia, Halka czy Harnasie). Pracowała również w teatrach dramatycznych i lalkowych zajmując się plastyką ruchu czy układem tańców. Jej dorobek imponuje zarówno liczbą premier jak i ogólnym dorobkiem artystycznym. Na scenie była obecna prawie 70 lat – to wielkie osiągnięcie wśród artystek teatru tańca.
    Franciszek Knapik odebrał edukację baletową w Bytomiu, a pierwsze profesjonalne kroki na scenie stawiał w Operze im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu. W zespole Drzewieckiego poznał Teresę, dla której stał się partnerem scenicznym, inspiratorem, przyjacielem – a w końcu mężem. Z Poznania wyjechał do pracy do Opery we Wrocławiu, Następnie związał się z Poznańskim Teatrem Tańca – Baletem Poznańskim, Teatrem Wielkim w Łodzi, znów wrócił do Wrocławia, pracował również w Teatrze Wielkim w Warszawie – zawsze i cały czas jako tancerz-solista, a więc wysoko w hierarchii baletu klasycznego. Przeżył z Teresą Kujawą ponad pół wieku.
    • 0,016 km
    1 min
  • 7.

    Tymoteusz Karpowicz (15 grudnia 1921 – 29 czerwca 2005)

    1
    • 0,032 km
    1 min
  • 8.

    Tadeusz Szymków (30 marca 1958 – 10 stycznia 2009)

    Niemal 40 ról teatralnych, ponad 60 ról filmowych i kilkanaście w Teatrze Telewizji – to dorobek artystyczny Tadeusza Szymkowa. Ten absolwent studium aktorskiego przy Teatrze Polskim we Wrocławiu całe życie twórcze poświęcił scenie przy Zapolskiej. Występował w rozmaitym repertuarze. Uwielbiały go osoby z zespołu teatralnego, kochali twórcy niezawodowi (jak zespół aktorski z Oławy i Jelcza, z którym do ostatnich chwil życia pracował nad premierą Antygony w Nowym Jorku). Występował zwykle na drugim planie. Jego role cechowała kruchość, wrażliwość i serdeczna subtelność. W poprzek temu szła biologia aktora: wysoki wzrost, pewna szorstkość oraz szczupła, kanciasta postura. Mimo silnej osobowości nie odbierał na scenie uwagi koleżankom i kolegom. Jego role filmowe i teatralne to wachlarz drugoplanowych perełek aktorskich (m.in. seriale Rozmowy kontrolowane, Ekstradycja 3, Ja wam pokażę, filmy Kroll, Psy, Poznań 56). Z inspiracji jego życiem i osobowością powstał film Żyć nie umierać (reż. Maciej Migas, prem. 28 sierpnia 2015). Przy organizacji pogrzebu aktora rodzina prosiła, by nie przynosić kwiatów – a w zamian wpłacić datek na Wielką Orkiestrę Świątecznej Pomocy.
    • 0,011 km
    1 min
  • 9.

    Ryszard Cieślak (9 marca 1937 – 15 czerwca 1990)

    To prawdopodobnie najbardziej znany na świecie polski aktor teatralny. Po ukończeniu liceum w Kaliszu studiował na łódzkiej i krakowskiej politechnice, a w 1957 roku został studentem Wydziału Lalkarskiego PWST w Krakowie. W październiku 1961 roku rozpoczął pracę w Teatrze 13 Rzędów w Opolu, która zakończyła się w 1984 roku w momencie samorozwiązania teatru. Najważniejszą rolą Cieślaka był Don Fernando w Księciu niezłomnym (prem. 25 kwietnia 1965, reż. Jerzy Grotowski). Przedstawienie zbudowane zostało wokół tzw. aktu całkowitego, który na scenie budował i którego doświadczał Cieślak. To najgłośniejsze dokonanie Grotowskiego, pokazywane w Polsce i poza krajem, przyczyniło się do utwierdzenia sławy obu artystów. Od początku lat 70. Cieślak przejmował pozycję lidera w Teatrze Laboratorium, prowadził prace nad ostatnim przedstawieniem Teatru - Thanatosem Polskim. Był uznawany za wzorcowego aktora Grotowskiego, doceniano jego twórcze podejście do aktorstwa, w ramach którego wykorzystywał introspekcję jako podstawę do pracy nad strukturą działań aktorskich. Jego biografia artystyczna została zinterpretowana przez innych artystów – w oparciu o nią powstał film Aktor całkowity (reż. Krzysztof Domagalik, 1994) oraz „spektakl dokamerowy” - Książę (reż. Karol Radziszewski, 2014).
    Autorem rzeźby wieńczącej nagrobek Cieślaka jest Krzysztof Bednarski.