Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X
ZAPLANUJ SWÓJ SPACER
STOLICA DANUTY SZAFLARSKIEJ
11,695 km
Z pochodzenia była urodzoną w Kosarzyskach góralką i choć miłość do gór i górskie wędrówki stale jej towarzyszyły, to właśnie w Warszawie spędziła największą część swojego długiego, trwającego aż 102 lata życia. Po raz pierwszy do stolicy przyjechała w wieku lat 21 na egzamin aktorski. Mówiła potem, że w tej przedwojennej Warszawie lat trzydziestych zakochała się od pierwszego wejrzenia. Tu skończyła studia i tu - jako „Młynarzówna” – uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Brała też udział w podziemnym życiu teatralnym i pierwszych powojennych produkcjach filmowych. Występowała na deskach Teatru Współczesnego, Teatru Narodowego, Teatru Dramatycznego czy TR Warszawa. Choć trasa warszawskiego spaceru śladami Danuty Szaflarskiej mogłaby prowadzić uliczkami Starego Miasta, proponuję Śródmieście jako szlak zarówno jej powstańczych wędrówek, jak i ważnych miejsc w jej zawodowej biografii. Kolejne przystanki na trasie wyznacza nie tyle chronologia, co logika spacerowa i różne zawodowe aktywności naszej bohaterki.
Autorka: Monika Pilch
Orientacyjny czas trwania spaceru: 1,5h
Bibliografia:
Ciecierski Jan, „W tajnym Teatrze Wojskowym” [w:] „Pamiętnik Teatralny” z. 1-4/1963;
Groński Ryszard Marek, „Od siedmiu kotów do owcy. Kabaret 1946 -1968”, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1971;
Kubisiowska Katarzyna, „Szaflarska. Grać, aby żyć”, W. A. B., Warszawa 2019;
Michalik Gabriel, „Danuta Szaflarska. Jej czas”, Warszawa 2018;
„Inny świat” reż. Dorota Kędzierzawska, film biograficzny 2012;
1.
KABARET LITERACKI „STAŃCZYK”, KAWIARNIA „ARKADY” | pl. Konstytucji 1
Powstał w 1954 roku z inicjatywy Antoniego Marianowicza i artystów satyryków takich jak: Artur Maria Swinarski, Jerzy Waldorff, Stefania Grodzieńska czy Eryk Lipiński. Jego estrada mieściła się w kawiarni „Pod Arkadami”, gdzie obok wejścia znajdowała się kamienna rzeźba kolejarza, nauczycielki i dziecka. Na spektakle obowiązywały zaproszenia - nie było biletów, ani afiszy. Danuta Szaflarska występowała w „Stańczyku” u boku Andrzeja Szczepkowskiego, Andrzeja Łapickiego czy Wieńczysława Glińskiego. Wieczór otwierał Szczepkowski, siedząc na specjalnie zaprojektowanym tronie w błazeńskiej czapce i stroju witał obecnych m. in. tymi słowy:
Tu właśnie Stańczykowa zbiera się załoga,W samym gnieździe brzydoty, wprost u boku wroga.
Niestety, kabaret przygotował jedynie jeden program, a jego działalność trwała zaledwie parę miesięcy – Jerzemu Waldorffowi i Arturowi Swinarskiemu groziło ponoć z tego powodu więzienie.
0,274 km4 min
2.
TEATR WSPÓŁCZESNY | ul. Mokotowska 13
W 1949 roku, kiedy Szaflarska wróciła do Warszawy, podjęła pracę w Teatrze Współczesnym. Wcześniej, od razu po wojnie, przyjęła propozycję Erwina Axera i dołączyła do zespołu Teatru Kameralnego w Łodzi. Spektakle Teatru Kameralnego wzbudziły podziw generała Włodzimierza Sokorskiego, który postanowił przekazać Erwinowi Axerowi scenę na Mokotowskiej, obiecując przy tym wszystkim aktorom mieszkania. Danuta Szaflarska zamieszkała wówczas przy ul. Madalińskiego 11. W Teatrze Współczesnym uwagę publiczności zwróciła przede wszystkim rolą Ruth w „Niemcach” Leona Kruczkowskiego w reżyserii Erwina Axera. Grała potem także w innych Axerowskich spektaklach („Mieszczanach” Maksyma Gorkiego, ,„Domku z kart” Emila Zegadłowicza i „Drodze do Czarnolasu” Aleksandra Maliszewskiego), ale wspomniana rola Ruth przyniosła jej największe uznanie, mimo że grała ją na zmianę z Ireną Eichlerówną. Razem z Erwinem Axerem przeszła później do zespołu Teatru Narodowego. Wróciła na scenę przy Mokotowskiej dopiero w latach dziewięćdziesiątych, by zagrać m. in. w dramatach Mrożka: „Miłości na Krymie” w reżyserii Erwina Axera oraz „Tangu” w reżyserii Macieja Englerta.
0,024 km1 min
3.
TEATR FRONTOWY (TEATR WOJSKOWY) BIURO INFORMACJI I PROPAGANDY | UL. MOKOTOWSKA 15
Teatr utworzony pod auspicjami Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, prowadzony przez Józefa Wyszomirskiego. Miał prezentować szlachetne przedstawienia. Andrzej Pronaszko zaprojektował mobilną scenę na samochodach ciężarowych. Danuta Szaflarska występowała tu w latach 1943-45. Obok niej w zespole znaleźli się tacy aktorzy jak Tadeusz Fijewski, Jan Ciecierski, Tadeusz Cygler czy Andrzej Łapicki. Wystawiana była „Pani Twardowska” i „Komedia Garbusów”. Dostępne są liczne opisy tych spektakli, w tym autorstwa samego Czesława Miłosza. Danuta Szaflarska jako Marta w „Czterech Garbusach” występowała w naszyjniku z kółek od firanek, miała też na sobie zielony kaftanik i marszczoną spódnicę z fartuchem. Muzykę do „Czterech garbusów” skomponował jej mąż Jan Ekier. Warszawskie spektakle – jak wspominała Szaflarska – były także wystawiane dla władz Biura Informacji Propagandy Komendy Głównej AK.
0,576 km10 min
4.
PLAN ZDJĘCIOWY „ZAKAZANYCH PIOSENEK” | al. Ujazdowskie 15
Wiosną 1946 roku rozpoczęły się zdjęcia do „Zakazanych piosenek” w reżyserii Leonarda Buczkowskiego pierwszego powojennego filmu fabularnego. Początkowo zdjęcia były realizowane w Łodzi, a potem w Warszawie, gdzie kręcono m.in. sceny z powstania. W Alejach Ujazdowskich, przy użyciu kamery ustawionej we włazie do kanału, nakręcono słynną scenę hitlerowskiej defilady. Niemców zagrali autentyczni jeńcy wojenni, przebywający w obozie na Polach Mokotowskich. „Zakazane piosenki” były kręcone jedynie dwiema kamerami: jedną, niemą, znaleziono w Krakowie w domu Hansa Franka, drugą, czterdziestokilogramową, umożliwiającą rejestrację dźwięku, którą z Niemiec sprowadziła Czołówka Filmowa Wojska Polskiego. Brakowało aparatury przystosowanej do zapisywania dźwięku na osobnej taśmie, dlatego piosenki zostały nagrane wcześniej i były odtwarzane podczas kręcenia. Dźwięk rejestrowany był za pomocą kamery, która – dla zminimalizowania szumów – była otulona kołdrą. Problem stanowiły też kostiumy, więc aktorzy grali w swoich własnych ubraniach. Szaflarskiej niesłusznie zarzucano potem, że nosi na co dzień kostium z filmu, by zyskać rozpoznawalność. „Zakazane piosenki", debiut filmowy Szaflarskiej, rzeczywiście przyniosły aktorce sławę. Znalazła się nawet na okładce pierwszego numeru magazynu „Film”.
0,775 km14 min
5.
POWSTANIE WARSZAWSKIE | ul. Polna 36
Kiedy wybuchło Powstanie Warszawskie, Danuta Szaflarska mieszkała przy ul. Polnej 36 z roczną córeczką, mężem Janem Ekierem i matką. Miała konspiracyjne nazwisko Danuta Nowak, pseudonim „Młynarzówna” i była „łączniczką” lub (jak sama siebie określała) „gońcem”. Pragnęła być sanitariuszką, ale tej funkcji nie pozwolił jej pełnić Bohdan Korzeniewski, któremu zależało, by artyści nie pojawiali się na pierwszej linii frontu. Pierwszej nocy Szaflarska uczestniczyła w budowaniu barykady na ulicy Polnej. Następnego dnia teren ten zajęli Niemcy. Szaflarska z rodziną zdołała uciec przez Jaworzyńską i Marszałkowską dotarła do skrzyżowania Wilczej i Poznańskiej, gdzie - dzięki napotkanemu znajomemu lekarzowi - znalazła dla siebie i bliskich tymczasowe lokum w mieszkaniu Grażyny Bacewicz przy ulicy Koszykowej 35. U słynnej kompozytorki i skrzypaczki mieszkała do połowy sierpnia.
0,578 km10 min
6.
TR WARSZAWA | ul. Marszałkowska 8
Z warszawskim Teatrem Rozmaitości Szaflarska była związana od 2000 roku. Wówczas do współpracy zaprosił ją Grzegorz Jarzyna, który poszukiwał do obsady przedstawienia „Uroczystość” Mogensa Rukova i Thomasa Vinterberga – osób, które uczestniczyły w II wojnie światowej. Zależało mu na ludziach, którzy mieliby inną perspektywę moralnej oceny tamtych postaw i ówczesnej rzeczywistości. Jarzyna zaprosił do współpracy Danutę Szaflarską i Bronisława Pawlika. W przypadku Szaflarskiej ta niewielka rola stała się początkiem wieloletniej pracy aktorki na deskach Teatru Rozmaitości, gdzie zagrała m.in. w sztukach „Między nami dobrze jest” Doroty Masłowskiej oraz „Druga kobieta’” Johna Cassavetesa. Szaflarska ceniła sobie przyjaźń z Grzegorzem Jarzyną oraz dużo od niej młodszym zespołem Teatru Rozmaitości. W roli Osowiałej Staruszki po raz ostatni wystąpiła na scenie 15 listopada 2016 roku. Miała wtedy ponad sto jeden lat.
6,319 km1h 54min
7.
POZA TRASĄ: PARAFIA ŚW. STANISŁAWA KOSTKI | ul. Stanisława Hozjusza 2
To miejsce nieoczywiste na trasie spacerów śladami Danuty Szaflarskiej. Związane jest z przyjaźnią aktorki z księdzem Jerzym Popiełuszką. Poznali się w grudniu 1982 roku i wtedy też duchowny poprosił Szaflarską o przeczytanie wiersza podczas jednej ze słynnych mszy za ojczyznę. Aktorka, choć była wówczas raczej niechętna kościołowi (deklarowała się wtedy jako ateistka), przystała na tę propozycję. Tak zaczęła się wielka przyjaźń – Szaflarska czytała wiersze, potem przychodziła na plebanię na herbatę. Uczestniczyła także w konwersatoriach, które Popiełuszko prowadził dla studentów medycyny. Ksiądz Jerzy odwiedzał aktorkę w rodzinnych Kosarzyskach i mieszkaniu przy Brzozowej. W swoich wspomnieniach Szaflarska wielokrotnie opowiadała, że uratował jej życie - gdy chorowała na serce i leżała w szpitalu, ale też wtedy, gdy pewnego dnia została napadnięta nieopodal swojego mieszkania.
3,149 km57 min
8.
TEATR NARODOWY | pl. Teatralny 3
Do Teatru Narodowego Danuta Szaflarska przeniosła się w 1954 roku wraz z Erwinem Axerem, który początkowo prowadził w Warszawie obie sceny, tę na placu Teatralnym oraz tę przy ul. Mokotowskiej. To czas istotnych ról aktorki w spektaklach Erwina Axera, Aleksandra Bardiniego czy Kazimierza Dejmka. Jedną z jej najważniejszych scenicznych kreacji była Władka w „Aszantce” Włodzimierza Perzyńskiego w reżyserii Stanisławy Perzanowskiej. Krytykę zachwyciła rola dziewczyny ze społecznych nizin, która rozkochuje w sobie młodego ziemianina i doprowadza go do ruiny. Uwagę zwróciła też jako tytułowa „Czarująca szewcowa” Federico Garcíi Lorki w reżyserii Maryny Broniewskiej. Szaflarska pozostała w zespole Teatru Narodowego aż do roku 1966, choć dziewięć lat wcześniej, w roku 1957, pracę tutaj porzucił Axer. Na narodową scenę aktorka wróciła po latach, w 2007 roku, by zagrać w „Daily soup” Amanity Muskarii w reżyserii Małgorzaty Bogajewskiej i „Żarze” Christophera Hamptona w reżyserii Edwarda Wojtaszka.
ZOBACZ INNE SPACERY
SCENY ALTERNATYWNE. SUBIEKTYWNY SPACEROWNIK ARKADIUSZA GRUSZCZYŃSKIEGO (część I)
SCENY ALTERNATYWNE. SUBIEKTYWNY SPACEROWNIK ARKADIUSZA GRUSZCZYŃSKIEGO (część II)
SPACEROWNIK DLA DZIECI, KTÓRE ZABIERAJĄ NA SPACER DOROSŁYCH
