Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

TEATR IM. STEFANA JARACZA

ul. Kilińskiego 45

Budynek (dawniej ul. Cegielniana 63) służył przedstawieniom teatralnym od 23 października 1909, kiedy zainaugurował tu swoją działalność Teatr Polski pod dyrekcją Aleksandra Zelwerowicza (do 1911) i kolejnych dyrektorów wyznaczanych przez Polskie Towarzystwo Teatralne.
Teatr im. Stefana Jaracza w Łodzi
W okresie międzywojennym budynek był siedzibą Teatru Miejskiego. Podczas II wojny światowej gmach zajął niemiecki Theater zu Litzmannstadt. W latach 1945-1949 występował tu Teatr Wojska Polskiego, początkowo pod kierownictwem Władysława Krasnowieckiego (22 marca 1945 – 1 czerwca 1946), a następnie Leona Schillera (30 września 1946 – 23 lipca 1949). 17 września 1949 dyrekcję teatru – pod zmienioną nazwą Teatr im. Stefana Jaracza – objął Iwo Gall (do 4 grudnia 1952).
Początkowo w tym miejscu mieściły się magazyny Towarzystwa Transportowego „Nadieżda”, które po pożarze teatru „Victoria” zostały wydzierżawione Polskiemu Towarzystwu Teatralnemu na tymczasową siedzibę Teatru Polskiego, kierowanego wówczas przez Aleksandra Zelwerowicza. Teatr przebudowany według projektu Dawida Landego i Gustawa Landaua-Gutentegera mógł pomieścić 836 widzów w krzesłach na parterze, w cztero- i sześcioosobowych lożach oraz na balkonie i galerii. Działalność tej sceny inaugurowano 23 października 1909 przedstawieniami Zygmunta Augusta i Klątwy Stanisława Wyspiańskiego. Remonty przeprowadzane w 1910 i 1911 służyły poprawie warunków na widowni i zaplecza technicznego. W nocy 24/25 października 1911 teatr spłonął, a Polskie Towarzystwo Teatralne powierzyło jego odbudowę trzem architektom: Romualdowi Millerowi, Banaszowi i Nebelskiemu. Teatr otwarty 5 października 1912 mógł pomieścić 1160 widzów. Kolejne prace remontowe przeprowadzano w 1915 i 1917. Od roku 1920 zespół działał pod zmienioną nazwą – Teatr Miejski; kierowali nim m.in. Zelwerowicz współpracujący ze scenografem Andrzejem Pronaszko, Kazimierz Wroczyński, Karol Adwentowicz, Arnold Szyfman i Bolesław Gorczyński, Karol Borowski, Stanisława Wysocka. Na scenie Teatru Miejskiego goszczono najwybitniejszych aktorów polskich tego czasu – Ludwika Solskiego, Hankę Ordonównę, Jerzego Leszczyńskiego. W 1927 uruchomiono także Scenę Kameralną w sali Hotelu Grand (przy ul. Krótkiej 1, obecnie Traugutta). Występowali tam m.in. Mieczysława Ćwiklińska, Irena Solska, Stefan Jaracz, Aleksander Węgierko, Jacek Woszczerowicz.
W okresie okupacji niemieckiej budynek zajął sprowadzony z Tallina zespół niemiecki pod dyrekcją Hansa Hessego. Od stycznia 1940 działał jako Theater der Stadt Lodsch, przemianowany następnie na Theater zu Litzmannstadt, który istniał do końca sierpnia 1944. Był to teatr pełniący rolę propagandową, adresowany wyłącznie do publiczności niemieckiej. Opuszczając w pośpiechu teatr, wywieziono urządzenia techniczne, które złożono w kościele we wsi Dłużyna koło Leszna.
W kilka dni po wyzwoleniu Łodzi, 26 stycznia 1945 budynek przy ulicy Cegielnianej zajęła czołówka Teatru Wojska Polskiego pod dyrekcją Władysława Krasnowieckiego. Kierownikiem Rady Artystycznej został Bohdan Korzeniewski. W pierwszym składzie zespołu znaleźli się: Aleksander Zelwerowicz, Dobiesław Damięcki, Elżbieta Barszczewska, Zofia Małynicz, Jacek Woszczerowicz, Jerzy Kreczmar, Jan Świderski, Czesław Wołłejko, Andrzej Łapicki. Przy teatrze krótko działała Scena Poetycka i Estrada Poetycka. W okresie 30 września 1946 – 23 lipca 1949 dyrektorem Teatru Wojska Polskiego był Leon Schiller; tę dyrekcję historycy teatru nazywają okresem „babiego lata” (E. Csató).
Po wyjeździe Schillera z zespołem TWP do Warszawy, dyrektorem powołanego w to miejsce Teatru im. Stefana Jaracza został Iwo Gall przeniesiony przez ministra kultury z Gdańska. Gall przyjechał z częścią swojego zespołu. Po trzech latach, 4 grudnia 1952 złożył rezygnację, nie potrafiąc sprostać ówczesnym wymaganiom ideologicznym i estetycznym. Kolejnymi dyrektorami tej sceny byli: Feliks Żukowski (1953-1955 i 1960-1971), Emil Chaberski (1956-1957), Konrad Łaszewski (1957-1958), Karol Borowski (1958-1960), Jan Maciejowski (1971-1979), Bogdan Hussakowski (1979-1992). W latach 1966-1970 przeprowadzono gruntowną przebudowę teatru według projektu Witolda Millo; w tym czasie zespół występował w sali „Rozmaitości” przy ulicy Moniuszki 4a. Od 1992 dyrektorem artystycznym jest Waldemar Zawodziński, a funkcję dyrektora naczelnego pełni Wojciech Nowicki. Organizatorem teatru jest Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego. Obecnie, oprócz Dużej Sceny, przedstawienia prezentowane są także na Małej Scenie i Scenie Kameralnej. Teatr od lat utrzymuje zespół aktorski na wysokim, wyrównanym poziomie. Spośród łódzkich scen posiada najwierniejszą publiczność, której oferuje zróżnicowany repertuar, wolny od produkcji czysto komercyjnych, ale także pozbawiony przedstawień ryzykownych, krytycznych wobec zachodzących procesów społecznych czy zjawisk politycznych.
W latach 2005-2008 Teatr im. Stefana Jaracza był liderem projektu realizowanego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego, który obejmował modernizację infrastruktury i technologii teatralnej łódzkiej siedziby teatru oraz czterech scen regionalnych: w Sieradzu, Skierniewicach, Piotrkowie Trybunalskim oraz Radomsku. Był to projekt wyjątkowy w skali ogólnokrajowej i wyprzedził wszelkie inne działania na rzecz wspierania kultury lokalnej. Na mocy dziesięcioletniej umowy Teatr im. Stefana Jaracza od 2009 prezentuje swoje przedstawienia także na scenach regionalnych.
Od 2010 Teatr im. Stefana Jaracza co dwa lata organizuje Międzynarodowy Festiwal Klasyki Światowej – Nowa Klasyka Europy, którego kuratorem jest Roman Pawłowski. W 2014 odbyła się trzecia edycja festiwalu.
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWOSTKI

► 25-26 czerwca 1920 gościnne występy warszawskiego zespołu Reduty.
► 1922–1923 przy Teatrze Miejskim prowadzono Szkołę Dramatyczną, której wykładowcami byli Henryk Barwiński i Witold Wandurski.
► 14 stycznia 1930 premiera głośnego dramatu Friedricha Wolfa Cjankali w reżyserii Leona Schillera, która wywołała protesty na widowni i burzliwą dyskusję w prasie. Przedstawienie było pokazywane w wielu miastach polskich.
► 20 stycznia 1937 podczas gościnnych występów Ludwika Solskiego prezydent Łodzi wręczył artyście dyplom Honorowego Dyrektora Teatru Miejskiego. Jerzy Urbankiewicz, wspominając występy Solskiego w Łodzi, przytacza taką anegdotę: Mistrz nie stronił od Sali Malinowej w Grand Hotelu, co było o tyle łatwo ustalić, że chętnie tam jadał i pijał w towarzystwie ludzi teatru. Spotyka więc elektryka, Maksymiliana Kempę: „Czy on ma dziś wieczór wolny?” Trudno było dać Solskiemu odpowiedź negatywną. „To niech tu zaczeka”. „Tu” oznaczało drzwi specjalnie przebite, by Honorowy Dyrektor miał bliżej na scenę. Zajmowali następnie stolik w Malinowej i natychmiast zjawiał się ugrzeczniony kelner z zapytaniem: „Mistrzowi normalnie?” „Tak. A jemu de volay i ćwiartkę «Solcówki»”. „Solcówka” była to mocna herbata na pół ze spirytusem. Mistrz osobiście wypijał setkę duszkiem, a drugą małymi łyczkami.
► W latach 1946–1949 za dyrekcji Leona Schillera TWP wydawał pismo „Łódź Teatralna” (31 numerów).
► 27 marca 1966 Towarzystwo Przyjaciół Łodzi z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru przyznało po raz pierwszy Srebrną Łódkę – nagrodę za najlepszy spektakl roku w teatrach łódzkim, którą wyróżniono Caligulę Camusa w reżyserii Józefa Grudy ze scenografią Władysława Daszewskiego.
► W sezonie 2012/2013 w czasie remontu budynku Teatru Wielkiego zespół łódzkiej opery występował na scenie Teatru im. Stefana Jaracza.
CZYTAJ DALEJ

WAŻNE DATY

►  17 września 1949 – data powstania.
►  20 lutego 1932 – premiera Opery za trzy grosze B. Brechta w reżyserii Karola Borowskiego, ze scenografią Konstantego Mackiewicza.
►  22 marca 1945 – premiera Wesela S. Wyspiańskiego w reż. Jacka Woszczerowicza inaugurująca działalność Teatru Wojska Polskiego w Łodzi.
►  16 lutego 1946 – odbyła się jedyna premiera Sceny Poetyckiej – Elektra Jeana Giraudoux w reżyserii Kazimierza Wiercińskiego, w opracowaniu literackim Bohdana Korzeniewskiego, ze scenografią Teresy Roszkowskiej.
►  30 listopada 1946 – premiera Krakowiaków i Górali W. Bogusławskiego i Stefaniego w reżyserii Leona Schillera.
►  1 lipca 1949 – premiera Kramu z piosenkami Leona Schillera w reżyserii autora.
►  2 marca 1966 – premierą Kaukaskiego kredowego koła Bertolta Brechta debiutuje jako reżyser i scenograf Jerzy Grzegorzewski.
►  1 lutego 1969 – premiera Wesela S. Wyspiańskiego w reżyserii i ze scenografią Jerzego Grzegorzewskiego.
►  21 stycznia 1970 – premierą Irydiona Z. Krasińskiego w reżyserii i ze scenografią Jerzego Grzegorzewskiego inaugurowano działalność teatru po czteroletniej przebudowie.
►  9 lutego 1972  – premiera Balkonu Jeana Geneta w reżyserii i ze scenografią Jerzego Grzegorzewskiego.
►  2009 – z okazji 120-lecia teatru łódzkiego Teatr im. Stefana Jaracza odznaczony został Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
CZYTAJ DALEJ

CIEKAWE POSTACI

  • Aleksander Zelwerowicz
  • Bolesław Leśmian
  • Leon Schiller
  • Iwo Gall
  • Konstanty Mackiewicz
  • Stefan Jaracz
  • Jerzy Grzegorzewski
  • Mariusz Grzegorzek
CZYTAJ DALEJ

BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI

►  Stanisław Kaszyński, Teatr łódzki w latach 19451962, Łódź 1970.
►  Anna Kuligowska-Korzeniewska, Scena obiecana. Teatr polski w Łodzi w latach 18441918, Łódź 1995.
►  Teatr przy ulicy Cegielnianej. Szkice z dziejów sceny łódzkiej 18441978, red. Stanisław Kaszyński, Łódź 1980.
►  Małgorzata Leyko, Teatr niemiecki w Łodzi w latach 19391944, [w:] Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, red. Krzysztof A. Kuczyński, Barbara Ratecka, Łódź 2001, s. 297-315.
►  Sto lat stałej sceny polskiej w Łodzi 18881988, red. Anna Kuligowska, Łódź 1993.
►  Jerzy Urbankiewicz, Sezon w Łodzi nie zaszkodzi. Dzieje teatrów w Kominogrodzie z wieloma dykteryjkami, Łódź 1978.
►  www.nowaklasyka.pl/program
CZYTAJ DALEJ

ul. Kilińskiego 45, 90-257 Łódź | www.teatr-jaracza.lodz.pl


POWIĄZANE SPACERY

LEON SCHILLER
W ŁODZI

TEATRY ŁÓDZKIE ZA KURTYNĄ HISTORII

Copyright SPACEROWNIK TEATRALNY 2016. All Rights Reserved.

Design by Dominika Naziębły, Łukasz Gosławski. Powered by Wojciech Sowa.