Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X
ZAPLANUJ SWÓJ SPACER
TEATR ATENEUM IM. STEFANA JARACZA
ul. Jaracza 2
Teatr zainaugurował działalność dnia 15 kwietnia 1928 roku, w otwartym pół roku wcześniej budynku Związku Zawodowego Kolejarzy, mieszczącym hotel, klub, biura i pierwszy w Warszawie teatr dla robotników.
Okazały gmach, usytuowany w dzielnicy Powiśle, zaprojektował warszawski architekt Romuald Miller. Wnętrze teatru było natomiast dziełem dwóch wybitnych profesorów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych: Wojciecha Jastrzębowskiego i Edwarda Trojanowskiego. Charakter wnętrza, operującego typowymi dla art deco motywami geometrycznymi, zapowiada już samo wejście do teatru: umieszczony w klasycyzującej elewacji gmachu prosty, geometryczny, kubizujący ornament. Westybul, szatnia i klatka schodowa wyłożone były pierwotnie białym marmurem kararyjskim łączonym w geometryczne motywy z marmurem szarym. Po zniszczeniach wojennych wystrój ten zastąpiono marmurem czarnym łączonym z żółtym. Hol wspiera 16 niskich czarnych kolumn o białych głowicach kryształkowych. Salę teatralną – przewidzianą na 800 widzów – oświetlał pierwotnie plafon z lustrzanego szkła, zlikwidowany jeszcze przed 1939 rokiem, pokrywały boazerie z polerowanego i intarsjowanego jesionu, zestawione kolorystyczne z żółtymi ścianami, białym sufitem i szarym pluszem foteli i kurtyny oraz witrażami o geometrycznym rysunku, umieszczonymi w dziesięciu oknach. Nad płytką, tradycyjną sceną pudełkową o wymiarach 7,30 m x 4,20 m (obecnie 11 m x 10 m x 9 m) projektanci umieścili alegoryczną płaskorzeźbę w jesionie jednego z czołowych twórców art deco w Polsce, Jana Szczepkowskiego, przedstawiającą woźnicę wstrzymującego rozpędzone konie, z napisem: „I będę mocny jak to, co zdobędę“ (nie zachowała się do dzisiaj). Gabinet dyrektora zdobiło sklepienie krzyształkowe, inspirowane sklepieniami gotyckimi, niestety obecnie nie zachowane.
Budynek w czasie wojny użytkowany był przez Niemców, którzy w 1943 roku otworzyli tu Kleines Theater der Stadt Warschau. Po wojnie otwarto teatr w 1951 roku pod jego dawną nazwą „Ateneum“ (z dodatkiem patrona Stefana Jaracza), z salą na 512 miejsc. Dodatkową, mała scenę dla 150 widzów uruchomiono dziesięć lat później w dawnej palarni na parterze. Wygląd i kolorystyka teatru uległy zmianie: szklany plafon zastąpiono „rysowaną“ dekoracją na rzucie koła, a czerwona kolorystyka foteli i chodników zastąpiła modernistyczną kolorystyką lat dwudziestych i nawiązuje do tradycji wnętrz teatralnych z XIX wieku. Zachował się jednak portal sceny (obecnie malowany na czarno), drzwi projektu Jastrzębowskiego i Millera, lampy ścienne w westybulu, jesionowe boazerie i kolumny o kryształkowych głowicach.
„Ten teatr to wasza własność, Towarzyszki i Towarzysze!” - reklamował „Ateneum” PPS-owski „Robotnik" w 1928 roku, ale oddana w ręce zespołu objazdowego Placówka Żywego Słowa Janiny Górskiej i Mieczysława Szpakiewicza scena nie przyciągnęła bardziej mieszczańskiej już wtedy publiczności z Powiśla. Potrzebne było wybitne nazwisko. Sławny aktor Stefan Jaracz był wtedy bez angażu i zgodził się objąć dyrekcję w roku 1930. Ze swoim upodobaniem do spraw społecznych i socjalistycznym rodowodem pasował do lewicującego programu twórców Ateneum. Ale działał po swojemu. „Nie uznaję pojęcia teatru proletariackiego. Teatr współczesny ma być dla mas, a nie dla klas. Ma odpowiadać gustom zarówno pana hrabiego, jak i konduktora tramwaju” – mówił w wywiadzie. I tak Teatr „Ateneum” stał się na wiele dekad teatrem „gwiazd”, teatrem aktorów, z bardzo wierną publicznością. „Nie ma teatru bez aktora. Najpiękniejszy utwór, najlepsza inscenizacja, najciekawsze dekoracje itd. – wszystko to się zawali, jeżeli sztuka aktorska będzie niżej poziomu” – uważał Stefan Jaracz. Pod koniec lat 30. ubiegłego wieku Teatr Ateneum zyskał nawet tytuł Komedii Francuskiej na Powiślu.
CZYTAJ DALEJ
CIEKAWOSTKI
► Najdłużej teatrem kierował Janusz Warmiński (1952–1996).
► Funkcję dyrektora sprawowali jeszcze m.in.: Gustaw Holoubek (1996–2008), Izabella Cywińska (2008–2011).
