Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X
ZAPLANUJ SWÓJ SPACER
TEATR NOWY
pl. Teatralny 1
Teatr mieści się w wybudowanym w 1900 r. w stylu historyzmu, z elementami secesji, dawnym gmachu kasyna huty Donnersmarcka. Jego górne partie konstrukcji szkieletowej, w tym także trójkątnego wykusza nad ryzalitem ozdobione zostały stiukowymi elementami dekoracyjnymi.
Zabrze: Teatr Nowy
Podobnie jego secesyjne wnętrze, m. in. stropy arkady balkonów i kapitele kolumn ozdobione były motywami kwiatów i roślin. W budynku od początku znajdowała się restauracja, biblioteka i jedyna w mieście sala teatralno-koncertowa. Na jej scenie systematycznie występowały niemieckie zespoły teatralne. Początkowo był to m. in. wędrowny „Oberschlesisches Volkstheater”, a następnie w sezonie 1924/1925 tzw. „Dreistädtetheater” z siedzibą w Bytomiu, którego po roku zastąpił „Vereinigte Städtische Bühnen-Beuthen, Gleiwitz, Hindenburg”. W ramach tego organizmu funkcjonowały trzy zespoły, tworzące odrębne działy: operowy, operetkowy i dramatu. Ten złożony organizm także przetrwał zaledwie dwa sezony 1925–1927 i scena kasyna ponownie stała się miejscem gościnnych występów teatrów niemieckich. Od początku swojego istnienia budynek był jednym z elementów całego kompleksu zabudowań i urządzeń socjalnych stworzonych z myślą o pracownikach huty.
Po 1945 r. gmach pełnił funkcję Zakładowego Domu Kultury Huty „Zabrze” i był siedzibą prężnego amatorskiego ruchu teatralnego. Powstały w 1959 r. decyzją Wojewódzkiej Rady Narodowej zespół Teatru Nowego, do maja 1963 r. był jego współgospodarzem, wraz z dyrekcją Domu Kultury oraz funkcjonującą stołówką pracowniczą. W tym pionierskim okresie jego dyrektorem był Wacław Kozioł, a kierownikiem artystycznym Danuta Bleicherówna. Od początku trzon Teatru Nowego tworzyli członkowie rozwiązanego Objazdowego Teatru Powszechnego, istniejącego przy katowickim oddziale Państwowego Przedsiębiorstwa Imprez Estradowych.
Pozyskany w 1963 r. na wyłączność budynek, w latach 1963–1967 poddany został przebudowie wg planów Bronisława Jankowskiego i Janusza Grzegorzaka. Z tego powodu zespół zmuszony był w tym czasie występować niemal wyłącznie w objeździe. Kolejne remonty miały miejsce w pierwszej dekadzie XXI w. W jego repertuarze od początku obok klasyki światowej, prezentowana była klasyka polska i równie często dramaturgia współczesna, a także utwory autorów śląskich. Zdarzały się widowiska muzyczne z udziałem zabrzańskiej Filharmonii Górniczej. Osobną linię repertuarową wyznaczały spektakle dla dzieci.
Od początku swojego istnienia teatr odgrywał na terenie miasta ważną rolę kulturotwórczą i edukacyjną, jakkolwiek niejednokrotnie z trudem odnajdywał się w konkurencji z działającym po sąsiedzku Domem Muzyki i Tańca. Walka o pozyskanie zainteresowania robotniczego widza prowadzona była ze zmiennym szczęściem. W konsekwencji od lat pozostaje poza najważniejszym nurtem teatralnych wydarzeń. Jednocześnie preferując zawarte w tekstach literackich wartości ideowe i tradycyjne środki wyrazu, jest współcześnie przykładem rzetelnego rzemiosła i repertuarowej równowagi.
Jego wieloletnim, zasłużonym dyrektorem i kierownikiem artystycznym po 1962 r. był Mieczysław Daszewski, pełniący tą funkcję początkowo w latach 1964–1965, a następnie od 1971 do 1986 r. Wypracowany przez niego model teatru istniejącego w niewielkim środowisku miejskim, w którym nie ma scenicznej alternatywy dla wielorakich oczekiwań i upodobań artystycznych inteligencji, preferował klasykę narodową. Niemal równolegle sięgał do dramaturgii światowej i aktualnej współczesności. Do jego doświadczeń, z większym lub mniejszym powodzeniem odwoływali się m. in. jego następcy: Adam Kopciuszewski, Marta Kotowska-Lenarcińska, Wincenty Grabarczyk i Andrzej Lipski. W 2007 roku poza konkursem, decyzją prezydenta miasta, dyrektorem naczelnym został Jerzy Makselon. Czas jego dyrekcji i pełniącego funkcję zastępcy ds. programowych Zbigniewa Stryji potwierdza istniejące trudności w pozyskiwaniu nowych, interesujących kanałów komunikacji z mieszkańcami miasta. Problemu artykulacji głębszych refleksji nad współczesnym kształtem i rolą teatru, niejednokrotnie nie ułatwia zespołowi ingerencja władz w kształt przygotowywanych widowisk.
Teatr od początku swojego istnienia prowadzi szeroko zakrojoną działalność objazdową na terenie woj. śląskiego, a także częściowo opolskiego i krakowskiego. Od 2000 r. wraz z Miastem Zabrze jest organizatorem konkursowego Ogólnopolskiego Festiwalu Dramaturgii Współczesnej „Rzeczywistość przedstawiona”, który jest uznawany za jedną z najciekawszych inicjatyw artystycznych w regionie. Jego organizacja, w zderzeniu z uprawianym w Zabrzu popularnym modelem teatru repertuarowego, jest współcześnie ważnym jego uzupełnieniem programowym. Prezentowane w trakcie trwania festiwalu widowiska z zakresu współczesnego dramatu polskiego i obcego, powstałego po 1989 r., spełniają zdaniem krytyki rolę „lustra rzeczywistości”, w którym odbijają się losy współczesnego człowieka w kontekście jego uwarunkowań obyczajowych, społecznych i politycznych. Równocześnie w ramach współpracy z młodzieżą udostępnia jej przestrzeń teatralną i udziela pomocy instruktorom zespołów amatorskich.
CZYTAJ DALEJ
CIEKAWOSTKI
► W 1959 r. w Zabrzu wzniesiona została hala widowiskowo-rozrywkowa Dom Muzyki i Tańca, według projektu architektów Zygmunta Majerskiego i Juliana Duchowicza.
► Administracja teatru mieści się w byłym Domu Lekarza huty Donnersmarcka, który w zamyśle budowniczych miał obowiązek w razie potrzeby w każdej chwili służyć pomocą pracownikom zakładu.
► Teatr ma status miejski.
► Widownia współczesnie liczy 259 miejsc.
► Na terenie miasta do ciekawostek architektonicznych należy m. in. Żelazny Dom z 1927 r. na osiedlu Zandka oraz historyczny cmentarz żydowski, założony w 1871 r.
WAŻNE DATY
► W 1900 r. – wybudowany został budynek kasyna huty Donnersmarcka.
► 21 lipca 1959 r. – Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach wydało zarządzenie nr 31 o powołaniu w Zabrzu teatru zawodowego.
► 7 października 1959 r. – odbyła się premiera baśni P. Maliszewskiego Czarodziej z doliny księżyca w wykonaniu zespołu Teatru Nowego.
► 4 grudnia 1959 r. – nastąpiło otwarcie Domu Muzyki i Tańca w Zabrzu.
► 16 stycznia 1960 r. – z okazji premiery dramatu J. Słowackiego Maria Stuart nastąpiło oficjalne otwarcie działalności Teatru Nowego.
► Z końcem maja 1963 r. – Teatr Nowy przejął na wyłączność budynek byłego Zakładowego Domu Kultury Huty „Zabrze”.
► 27 września 1967 r. – otwarto po latach gruntownego remontu gmach teatru z salą widowiskową na 455 miejsc.
► W 1972 r. – w siedzibie teatru otwarta została Mała Scena na około 70 miejsc. Istniała do 1999 r.
► 27 marca 1980 r. – teatrowi nadano imię Gustawa Morcinka.
► W latach 2002–2003 oraz 2005 i 2007 miała miejsce rozbudowa i modernizacja budynku teatru, w tym m. in. przebudowa widowni i sceny.
CZYTAJ DALEJ
CIEKAWE POSTACI
Hanna Boratyńska
Wincenty Grabarczyk
Mieczysław Całka
Andrzej Lipski
Wojciech Leśniak
Zbigniew Stryj
Danuta Lewandowska
Anna Konieczna
Jarosław Karpuk
Adam Hanuszkiewicz
Gustaw Holoubek
Irena Jun
Lidia Korsakówna
Waldemar Krygier
Jan Machulski
Józef Para
Marcin Sławiński
Józef Wyszomirski
Ula Kijak
Karolina Maciejaszek
Ireneusz Janiszewski
Katarzyna Deszcz
Otto Axer
Jerzy Kalina
Adam Kilian
Waldemar Krygier
Wiesław Lange
Jerzy Moskal
Zenon Moskwa
Jan Polewka
Kazimierz Wiśniak
Krystyna Zachwatowicz
Xymena Zaniewska
Katarzyna Gaertner
Wojciech Kilar
Stefan Kisielewski
Marzena Mikuła-Drabek
Krzysztof Penderecki
Bogusław Schaefer
Józef Skrzek
CZYTAJ DALEJ
BIBLIOGRAFIA ORAZ LINKI
► D. Walerjański: Zabrze krok po kroku. Step by step - Schritt für Schritt; [tł. jęz. ang. M. M. Drogokupiec, A. Drogokupiec, tł. jęz. niem. M. Farafontow]. Bytom 2010.
► Piętnaście lat Państwowego Teatru Nowego w Zabrzu. Zabrze 1974.
► 20 lat Państwowego Teatru Nowego w Zabrzu. Red. Władysław Ławicki. Zabrze 1979.
► 25 lat Państwowego Teatru Nowego imienia Gustawa Morcinka w Zabrzu. Red. Ewa Kwiecień. Zabrze 1984.
► 35 lat Teatru Nowego w Zabrzu. Red. Maria Kempińska i Paweł Gabara. Zabrze 1994.
► 40-lecie Teatru Nowego w Zabrzu. Red. Henryka Wach-Malicka, Urszula Makselon, Adam Daszewski. Zabrze 2000.
► Obrzud Zdzisław: Polski ruch teatralny na Górnym Śląsku 1862–1918. Wrocław 1972.
► K. Olszewski: Śląska kronika teatralna 1914–1922. Kraków 1969.
► K. Olszewski: Kronika teatralna Górnego Śląska 1848–1914. Kraków 1979.
Historyczne zdjęcia gmachu Teatru Nowego znajdują się na stronach:
► www.aplus.pl
► serwisu fotopolska.eu
Zabrze: Teatr Nowy
