Korzystając z serwisu internetowego wyrażasz zgodę na używanie plików cookie. Pliki cookie możesz zablokować za pomocą opcji dostępnych w przeglądarce internetowej. Aby dowiedzieć się więcej, kliknij tutaj.
x
X

ZAPLANUJ SWÓJ SPACER

SZLAKIEM WOJENNYCH KAWIARNI ARTYSTYCZNYCH

3,059 km
Zapraszamy na spacer szlakiem warszawskich kawiarni artystycznych z czasów II wojny światowej, w których pracowali najwybitniejsi artyści dwudziestolecia międzywojennego.
 
Historia
Po kapitulacji Warszawy w październiku 1939 roku okupacyjna władza niemiecka zakazała wszelkich występów artystycznych na terenie Generalnej Guberni. Z dnia na dzień setki artystów zostało bez pracy i perspektyw finansowych.
W związku z zakazem z 17 października 1939 roku grupa znanych aktorów zatrudniła się w kawiarni „Café Bodo” przy ul. Foksal 17, w której jako kelnerzy obsługiwali gości i występowali na tamtejszej scenie. Warszawiacy z przyjemnością odwiedzali ten lokal, każdy chciał być obsłużony przez jedną z ówczesnych gwiazd.
W stolicy rozpoczęła się moda na kawiarnie artystyczne. Zaczęły pojawiać się lokale prowadzone przez artystów, m.in. „Pod Znachorem”, „Gospoda Włóczęgów”, „Café Jaracz”, „U Elny Gistedt”. W każdej kawiarni znajdowała się scena, na której odbywały się koncerty, monodramy, kabarety, słuchowiska. Artyści, obsługując gości, opowiadali anegdoty, recytowali fragmenty swoich ról.
27 kwietnia 1940 roku zespół „Café Bodo” przeniósł się do pałacyku przy ul. Pięknej 12, gdzie otworzył kawiarnię „U Aktorek” – najsłynniejszy warszawski lokal działający w czasie II wojny światowej, którego nazwą zainspirowaliśmy się, tworząc tytuł całego projektu. Spacer został stworzony w ramach projektu U Aktorek.
 
AUTORZY: Łukasz Gosławski i Adam Radoliński
  • 1.

    U AKTOREK | ul. Piękna 12 (niegdyś ul. Piusa XI 12)

    Kawiarnię założył zespół dawnego „Café Bodo”, który w kwietniu 1940 roku przeniósł się z ulicy Foksal 17 do opuszczonego pałacyku Radziwiłłów przy ulicy Piusa 12 (obecnie ulica Piękna 12 – budynek ambasady Szwajcarii). Lokal na potrzeby kawiarni przystosowała malarka Irena Pokrzywnicka. Klientów nie brakowało, więc angażowano tam wielu kolegów - aktorów, tak zwanych „dobranych”. Kawiarnia cieszyła się ogromnym powodzeniem wśród mieszkańców Warszawy oraz konspiracyjnych elit AK. Z początkiem 1943 roku ulicę Piękną włączono do dzielnicy niemieckiej, w wyniku czego kawiarnia „U Aktorek” musiała znaleźć nową siedzibę - tym razem w pałacyku Łubieńskich przy ulicy Mazowieckiej 5. W nowym lokalu aktorki otworzyły restaurację oraz letni ogródek. Kawiarnia działała do 15 sierpnia 1944 roku. Tego dnia, podczas premiery powstańczego spektaklu Kantata, w lokal trafił niemiecki pocisk. Po tym wydarzeniu najsłynniejsza warszawska kawiarnia artystyczna zakończyła swoją działalność. 

    • 0,938 km
    17 min
  • 2.

    U ELNY GISTEDT | ul. Nowy Świat 18

    Kawiarnia artystyczna założona przez szwedzką artystkę operetkową, Elnę Gistedt. Lokal, mieszczący się przy ulicy Nowy Świat 18, aktorka otrzymała dzięki swoim kontaktom w szwedzkiej ambasadzie. Cały personel „U Elny Gistedt” składał się z najbardziej znanych ludzi sceny, znakomitych aktorów i aktorek, pracujących jako kelnerki, portierzy, pomoce kuchenne itp. Kawiarnia codziennie przyciągała rzesze młodych warszawiaków. 
    • 0,036 km
    1 min
  • 3.

    CAFE CLUB (CAFE JARACZ) | ul. Nowy Świat 15/17

    Kawiarnię założyli byli artyści teatrów Ateneum oraz Narodowego. Początkowo lokal nazywał się „Café Jaracz”. Gospodarz kawiarni, aktor Stefan Jaracz, zasiadał  w niej przy tzw.  „stoliku mistrzowskim”, przy którym można było się napić z nim „pół czarnej” i porozmawiać o teatrze oraz obecnej sytuacji politycznej. Kawiarnia była eleganckim miejscem o dogodnym położeniu (róg Alej Jerozolimskich i Nowego Światu); cieszyła się dużym powodzeniem. Popularność lokalu szybko zwróciła uwagę władz niemieckich, które już w 1940 roku przemianowali ją na „nur für Deutsche” [niem. 'tylko dla Niemców'] i nazwały „Café Club”. 24 października 1942 roku doszło tam do słynnego zamachu. O godz.19 Roman Bogucki wrzucił przez okno kawiarni wiązkę granatów, które eksplodując, poraniły kilkanaście osób. Po tym wydarzeniu społeczność polską spotkało wiele represji ze strony władz niemieckich.
    • 0,18 km
    3 min
  • 4.

    CAFE BODO | ul. Foksal 17 (niegdyś ul. Piereckiego 17)

    Pierwsza kawiarnia artystyczna, otwarta kilkanaście dni po kapitulacji Warszawy. „Café Bodo” należało do Eugeniusza Bodo i Stanisława Wojciechowskiego, jednak niedługo po wybuchu wojny znany aktor szybko wyjechał do Lwowa i pozostawił kawiarnię swojemu wspólnikowi. Nowy właściciel chciał zachować założony wcześniej charakter lokalu, postanowił więc zatrudnić w roli kelnerów grupę najwybitniejszych ówczesnych artystów. Rozpoczęła się moda na kawiarnie artystyczne w wojennej Warszawie. „Café Bodo” odwiedzały tłumy warszawiaków; każdy chciał być obsłużony przez ówczesne gwiazdy polskiej sceny i kina. Kawiarnia stała się inspiracją dla innych ludzi wolnych zawodów, tj. aktorów, muzyków, sportowców i dziennikarzy. Lokal, oprócz funkcji gastronomicznych, w pierwszy miesiącach działalności pełnił również funkcję poczty - każdy mógł zapytać tam o swoich bliskich lub dostarczyć przesyłkę. 
    • 0,624 km
    11 min
  • 5.

    NA ANTRESOLI | ul. Złota 7

    Jedna z najsłynniejszych kawiarni w okupowanej Warszawie. Pracowali w niej wybitni artyści, znani przede wszystkim z filmów przedwojennych. Przy ulicy Złotej 7 zawsze dopisywała publiczność, która chciała poznać Adolfa Dymszę i wielu innych aktorów. W pewnym okresie działalności kawiarni artyści zbudowali wewnątrz antresolę, na której stworzyli scenę teatralną. Lokal zmienił nazwę na „Na Antresoli” i od tamtej pory każdego wieczoru organizowano tam spektakle dla gości. W 1943 roku lokal zmienił nazwę na „Muzabella”. 
    • 0,164 km
    2 min
  • 6.

    POD ZNACHOREM | ul. Boduena 6

    Jedna z najsłynniejszych wojennych kawiarni, prowadzonych przez bezrobotnych aktorów. Nazwa kawiarni pochodzi od tytułu filmu Znachor, w którym główną rolę zagrał wybitny aktor Kazimierz Junosza-Stępowski, początkowo gospodarz kawiarni. Lokal był bardzo lubianym miejscem na ówczesnej mapie Warszawy. Oprócz występów artystycznych można było obejrzeć tam także „lokalnego czarodzieja”, który bawił swymi sztuczkami najmłodszych mieszkańców Warszawy. Lokal przetrwał aż do wybuchu powstania. 
    • 0,649 km
    11 min
  • 7.

    CAFE SIM | ul. Królewska 10

    Czyli „Sztuka i Moda”, urocze miejsce w centrum Warszawy, mieszczące się na podwórzu kamienic przy ul. Królewskiej 11. Dawniej część gospodarstw pobliskiego pałacu Czartoryskich i siedziba XIX-wiecznego teatrzyku ogródkowego Alkazar, który w dwudziestoleciu międzywojennym zamieniono w oranżerię, a następnie w lokal. „SiM” już przed wojną zaskarbił sobie renomę kawiarni artystycznej. Nowy „SiM”, powstały na gruzach września 1939 r., kontynuował działalność swojego przedwojennego imiennika. Kierownikiem „SiM-u” był Adam Domański, który odpowiadał za organizację i oprawę artystyczną. W ciągu czterech i pół roku przez kawiarnię przewinęło się ok. 1300 aktorów, piosenkarzy, malarzy, pisarzy i muzyków, którzy na małej scence, ujętej skrzydłami dwóch fortepianów, zabawiali warszawiaków codziennie przez cały okres okupacji. Na kameralnym podwórku „SiM-u” mieściła się również gospoda ”pod Złotą Kaczką”, która była nieodzowną częścią artystycznego azylu. Artyści dostawali tu obiady na preferencyjnych warunkach i w każdej chwili mogli liczyć na schronienie.
     
    • 0,468 km
    8 min
  • 8.

    TEATR POLSKI IM. ARNOLDA SZYFMANA W WARSZAWIE | ul. Karasia 2

    „Bazar” został założony w byłym gmachu Teatru Polskiego przy ulicy Karasia 2 przez ówczesnego dyrektora teatru, Arnolda Szyfmana. 18 grudnia 1939 roku artyści i pracownicy Teatru Polskiego, w liczbie 80 osób, zawiązali spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą „Bazar w Teatrze Polskim”. Całość składała się z dwóch części: „Kawiarni-Baru” oraz „Warsztatów Artystów i Pracowników Teatru Polskiego”. W ramach „Warsztatów” powstało dziesięć sklepów, w których pracę i opiekę znaleźli zarówno artyści, obsługa widowni, jak i pracownicy techniczni.
    „Kawiarnia-Bar” została otwarta 21 marca 1940 roku w dawnej palarni Teatru Polskiego. Udekorowany przez znanych artystów lokal był wizytówką bardzo oryginalnego jak na tamte czasy miejsca, stworzonego wedle pomysłu Arnolda Szyfmana. 1 czerwca 1941 roku władze niemieckie przejęły budynek dawnego Teatru Polskiego i utworzył w nim Theater der Stadt Warschau (Teatr Miasta Warszawy), kończąc tym samym historię „Bazaru”.

ZOBACZ INNE SPACERY

SCENY ALTERNATYWNE. SUBIEKTYWNY SPACEROWNIK ARKADIUSZA GRUSZCZYŃSKIEGO (część I)

SCENY ALTERNATYWNE. SUBIEKTYWNY SPACEROWNIK ARKADIUSZA GRUSZCZYŃSKIEGO (część II)

SPACEROWNIK DLA DZIECI, KTÓRE ZABIERAJĄ NA SPACER DOROSŁYCH